________________
प्रियदर्शिनी टीका अ० २ गा. १३ स्थविरकल्पजिनकल्पयोर्दशविधत्वम् ३४७ यथाख्याते च चारित्रे उपशमश्रेण्याम् । तीर्थतस्तु जिनकल्पिकानां स्थितिनियमतस्तीर्थ एव भवति न तु तीर्थे व्यवच्छिन्ने । पर्यायागमवेदाख्याः स्थितिभेदा अप्यवगन्तव्याः । ___स्थविरकल्पिकानां जिनकल्पिकानां च कल्पो दशविधः-आचैलक्यम् १, औद्देशिकं २, शय्यातरपिण्डत्यागः ३, राजपिण्डत्यागः ४, कृतिकर्म ५, महाव्रतम् ६, पुरुषज्येष्ठत्वम् ७, प्रतिक्रमणम् ८, मासकल्पः ९, पर्युषणकल्प १० (वर्षाकल्प) श्चेति । तेषु मध्यमतीर्थकरतीर्थवर्तिनां साधूनां चत्वारः कल्पाः अवस्थिताः नियमेन पालनीयाः-शय्यातरपिण्डत्यागः१, कृतिकर्म२, महाव्रतम् ३, पुरुषज्येष्ठत्वं४ चेति। इतरे षट् कल्पास्तु तेषामनवस्थिताः । प्रतिपन्नचारित्री हैं उनकी स्थिति उपशमश्रेणी में सूक्ष्मसांपराय, एवं यथाख्यातचारित्र में होती है । तीर्थ की अपेक्षा जिनकल्पियों की स्थिति नियम से तीर्थ में ही होती है, तीर्थ के व्यवच्छिन्न होने पर नहीं। पर्याय आगम एवं वेद, ये भी स्थिति के भेद हैं।
स्थविरकल्पियों का एवं जिन कल्पियों का कल्प दश प्रकार का है
१ आचैलक्य, २ औदेशिक, ३ शय्यातरपिण्डत्याग ४ राजपिंडत्याग, ५ कृतिकर्म, ६ महाव्रत, ७ पुरुषज्येष्ठता ८ प्रतिक्रमण ९ मासकल्प १० पर्युषणकल्प (वर्षाकल्प) इन कल्पो में मध्यमतीर्थकर के तीर्थवर्ती साधुओ के चार कल्प अवस्थित होते हैं-नियम से पालनीय होते हैं । वे चार ये हैं -शय्यातरपिंडत्याग, कृतिकर्म, महाव्रत, पुरुषज्येष्ठता। बाकी के ६ कल्प उनके लिये अनवस्थित हैं। સ્થિતિ ઉપશમ શ્રેણીમાં સૂક્ષ્મસાપરાય, એવા યથાખ્યાત ચારિત્રમાં થાય છે. તીર્થની અપેક્ષા જીનકલ્પિોની સ્થિતિ નિયમથી તીર્થમાં જ થાય છે, તીર્થના વ્યવચ્છિન્ન થવાથી નહીં. પર્યાય, આગમ અને વેદ આ પણ સ્થિતિના ભેદ છે.
વિરકપિઓના અને જીનકલ્પિના કલ્પ દશ પ્રકારના છે૧ આલય, ૨ દેશિક, ૩ શય્યાતરપિન્ડત્યાગ, ૪ રાજપિન્ડત્યાગ, ૫ કૃતિકર્મ, ૬ મહાવ્રત, ૭ પુરૂષયેષ્ઠતા, ૮ પ્રતિક્રમણ ૯ માસક૫, ૧૦ પર્યુષણકલ્પ (વર્ષાક૫) આ કપમાં મધ્યમતીર્થકરના તીર્થવતી સાધુઓના ચાર કલ્પ અવસ્થિત હોય છે–નિયમથી પાળવાના હોય છે. તે ચાર આ છેશય્યાતરપિન્ડત્યાગ, કૃતિકર્મ, મહાવ્રત, પુરૂષ ચેષ્ઠતા. બાકીના છ કપ એમને માટે અનવસ્થિત છે.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૧
