________________
प्रियदर्शिनी टीका गा. २३ सूत्रदोषाः ३२ यथा-'अ, आ, इ, ई,' इत्यादि । डित्यादिवद्वा ॥ ३॥ अपार्थकम्-असंबद्धार्थकम् , यथा-" दश दाडिमानि षडपूपाः, सप्त गर्दभपुच्छाः , इत्यादि ॥४॥
छलं-यत्रानिष्टस्यार्थान्तरस्य संभवाद् विवक्षितार्थोपघातः कर्तुं शक्यते तच्छलम् , यथा-' नवकम्बलो देवदत्तः' इत्यादि, अत्र-नूतनकम्बलस्य विवक्षितार्थस्य नवसंख्यककम्बलविषयकबोधसंभवादुपघातः कर्तुं शक्यते ॥५॥
द्रुहिलं-जन्तूनामहितोपदेशकत्वेन पापव्यापारपोषकम्, यथाअनुष्टुप्छन्दः--एतावानेव लोकोऽयं, यावानिन्द्रियगोचरः।
भद्रे ! वृकपदं पश्य, यद् वदन्त्यबहुश्रुताः ॥१॥ वियोगिनी छन्दः-पिव खाद च चारुलोचने, यदतीतं वरगात्रि ! तन्न ते ।
नहि भीरु ! गतं निवर्तते, समुदयमात्रमिदं कलेवरम् ॥२॥ नहीं पड़ता; जैसे-अ आ इ ई इत्यादि ॥३॥ असंबद्ध अर्थ जिस सूत्र द्वारा कहा जाता है वह अपार्थक दोष वाला सूत्र माना जाता है-जैसे दशदाडिम, छह मालपुए, सात गधे की पूंछे इत्यादि ॥४॥ ये सब सूत्र असंबद्ध अर्थ के प्रतिपादक हैं । जहां अनिष्ट अर्थान्तर की संभावना से विवक्षित अर्थ का अपलाप किया जा सकता है वह छलदोष है जैसे किसी ने कहा कि " नव कम्बलोऽयं देवदत्तः" देवदत्त नवकम्बल वाला है-यहां नव शब्द का अर्थ नूतन है, और इसी अर्थ में नव शब्द विवक्षित हुआ है, परंतु इस अर्थ को उपघात करने वाला यह कह देता है कि ९ संख्या युक्त कम्बल इसके पास कहां है एक ही कम्बल तो है । इस प्रकार के अर्थ की संभावना नव शब्द से हुई है । अतः विवक्षित अर्थ का उपघात जिस शब्द से युक्त सूत्र का होना, उपघात दोषावशिष्ट माना जाता है.
જ મળતું નથી, જેમ અ આ ઇ ઈ ઈત્યાદિ (૩) અસંબદ્ધ અર્થ જે સૂત્ર દ્વારા કહેવામાં આવે છે તે અપાર્થક દોષવાળા સૂત્ર માનવામાં આવે છે. જેમ દસ દાડમ, છ પુઆ, સાત ગધેડાની પૂછ ઈત્યાદિ. (૪) આ બધા સૂત્ર અસંબદ્ધ અર્થનાં પ્રતિપાદક છે. જ્યાં અનિષ્ટ અર્થાન્તરની સંભાવનાથી વિવક્ષિત અર્થને म५५ ४२वामां मावे छ ते सोप छ. म ध्ये घु , “नव कम्बलोऽयं देवदत्तः” । वहत्त न ४ छ-महिं न शन। मथ નૂતન છે. અને આજ અર્થમાં નવ શબ્દ વિવક્ષિત થયેલ છે. પરંતુ આ અર્થને ઉપઘાત કરવાવાળા એવું કહી દે છે કે, નવ સંખ્યા યુક્ત કમ્બલ એમની પાસે કયાં છે. એક જ કમ્બલ છે. આ પ્રકારે અર્થની સંભાવના નવ શબ્દથી થઈ છે. વિવક્ષિત અને ઉપઘાત જે સૂત્રમાં થાય છે એ શબ્દથી યુક્ત સૂત્રનું દેવું ઉપધાત દેષાવિશિષ્ટ માનવામાં આવે છે. (૫)
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૧
