________________
उत्तराध्ययनसूत्रे काल-यति-च्छविदोषः (कालदोषः २१, यतिदोषः २२, छविदोषः २३) समयविरुद्धं च २४, वचनमात्रं च २५, । अर्थापत्तिर्दोषो २६, भवति च असमास दोषश्च २७ ॥३॥ ___ उपमा २८,-रूपकदोषो २९, निर्देश ३०,-पदार्थ ३१,-संधिदोषश्च ३२, एते तु सूत्रदोषा द्वात्रिंशद् भवन्ति ज्ञातव्याः॥४॥
. व्याख्या-अलीकम्-अनृतम् तच्च द्विधा-अभूतोद्भावनं भूतनिह्नवश्च । यथा'ईश्वरकतकं जगत् ' इत्यादि-अभूतोद्भावनम् । 'नास्ति आत्मा' इत्यादिकस्तु भूतनिह्नवः ॥ १॥ उपघातः-सत्त्वघातादिः, तज्जनकं यथा-'वेदविहिता हिंसाधर्माय' इत्यादि ॥ २ ॥ निरर्थक-यत्र वर्णानां क्रमनिर्देशमात्रमुपलभ्यते न त्वर्थों २०, कालदोष २१, यतिदोष २२, छविदोष २३, समयविरुद्ध २४, वचनमात्र २५, अर्थापत्ति २६, असमासदोष २७, उपमा २८, रूपक २९, निर्देश ३०, पदार्थ ३१, एवं संधिदोष ३२। कहा भी है
'अलिय मुवघायजणयं' इत्यादि
इन ३२ दोषों का स्वरूप इस प्रकार है-अलीक नाम असत्य का है यह दो प्रकार का होता है-अभूतोद्भावन १। भूतनिहव है २ । जैसे-" ईश्वर कर्तृक जगत् इत्यादि " जगत् को ईश्वर ने बनाया है-इस प्रकार का प्रतिपादक सूत्र अभूतोद्भावक है नास्ति आत्मा-आत्मा नहीं इस प्रकार जमाली द्वारा कथित सूत्र भूतनिहव स्वरूप है ॥१॥ उपघात शब्द का अर्थ है प्राणियों की हिंसा आदिका प्ररूपण करना। इस बात के प्ररूपक सूत्र उपघात दोषवाले माने जाते हैं-जैसे कहना कि वेदविहिता हिंसा धर्माय" वेदविहित हिंसा धर्म के लिये है " ॥२॥ जिसमें सिर्फ वर्णों का क्रम ही निर्दिष्ट हो वह निरर्थक दोष है-इसमें अर्थ का पता દેષ ૨૨, છવિદેષ ૨૩, સમયવિરૂદ્ધ ૨૪, વચનમાત્ર ૨૫, અર્થપત્તિ ૨૬, અસમાસ દોષ ર૭, ઉપમા ૨૮, રૂપક ૨૯, નિર્દેશ ૩૦, પદાર્થ ૩૧. અને સંધીદેષ ૩ર,
तदुक्तं--" आलियमुवघाय जणयं०" त्याह!
આ બત્રીસ દેનું સ્વરૂપ આ પ્રકારે છે–અલીક નામ અસત્યનું છે. આ બે પ્રકારે છે, ૧ અભૂતદુભવન, ૨ ભૂતનિધ્રુવ, જેમ-“ઈશ્વર કર્તક જગત ઈત્યાદિ” જગતને ઈશ્વરે બનાવ્યું છે–આ પ્રકારે પ્રતિપાદિત સૂત્ર અભૂતદ્દ ભાવક છે, નાસ્તિ આત્મ-આતમા નથી, આ પ્રકારના જમાલી દ્વારા કહેવાયેલ સૂત્ર ભૂતનિહ્નવ સ્વરૂપ છે. ઉપઘાત શબ્દનો અર્થ છે. પ્રાણીની હિંસા આદિનું પ્રરુપણ કરવું, આ વાતને પ્રરૂપક સૂત્ર ઉપઘાત દોષવાળા માનવામાં આવે છેरेम , वेदविहिता हिंसा धर्माय (२)" वे विडित हिंसा धर्मनाभाट છે જેમાં ફક્ત વર્ગોના ક્રમનોજ નિર્દોષ હોય તે નિરર્થક દોષ છે, આમાં અર્થ
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૧
