________________
११८
उत्तराध्ययन सूत्रे
रात्रिभोजन प्रत्याख्यानेन रसनेन्द्रियमात्रदमनस्य फलमेतद् यन्मया जीवनं लब्धम्, यदि पुनः सर्वथाऽऽत्मदमनं कुर्या तर्हि कथं न ध्रुवं नित्यमचलमव्याबाधं शिवसौख्यं लभेयम् । एवं विचिन्त्य चौरपल्लीनायकेन मुनिसमीपे गत्वा प्रव्रज्यां गृहीत्वा स्वात्मकल्याणं साधितम् ॥ १५ ॥ आत्मदमनार्थमेवं चिन्तयेदित्याह -
मूलम् - वरं मे अप्पी दंतो. संजमेण तवेण ये ।
माऽहं परेहिं दम्मंतो, बंधणेहिं वहेहि ये ॥ १६॥ छाया - वरं मे आत्मा दान्तः संयमेन तपसा च । माऽहं परैर्दमितः बन्धनैर्वधैश्च ॥ १६ ॥
टीका- ' वरं मे० ' इत्यादि ।
मे= मया, आत्मा - मनोरूपः पञ्चेन्द्रियरूपश्च संयमेन = सावद्यानुष्ठानविरतिकिया कि रात्रिभोजन त्याग करने का, जिसमें एक मात्र रसनेन्द्रिय का दमन किया जाता है, यह फल है जो मैं अकेला जीवित बच सका हूं। यदि सर्व प्रकार से मैं आत्मा इन्द्रियों एवं मन का दमन करूँ तो क्यों नहीं ध्रुव, नित्य, अचल और अव्याबाध मुक्ति सुख का अधिकारी बनूं । इस प्रकार विचार कर उस पल्लीपति ने उसी समय मुनिकी पास जा कर दीक्षा धारण कर आत्मकल्याण के मार्ग का साधन करना प्रारंभ कर दिया || १५ ॥
आत्मा को दमन करने के लिये मोक्षाभिलाषी को इस प्रकार विचार करना चाहिये - ' वरंमे० ' इत्यादि ।
अन्वयार्थ - ( मे अप्पा संजमेण तवेण य दंतो वरं - संयमेन तपसा मया दान्तः वरं ) संयम एवं तप के द्वारा जो मैं आत्मा का इन्द्रियों
રાત્રી ભેાજન ત્યાગ કરવાથી માત્ર એક રસનેંદ્રિયનું દમન કરવામાં આવે છે તેનું આ ફળ છે. જે હુ એકલેા જીવતા રહી શકયા. જો હું સર્વ પ્રકારથી આત્મા-ઇન્દ્રિયા અને મનનું દમન કરૂં તે ધ્રુવ, નિત્ય, અચલ અને અવ્યાબાધ મુક્તિ સુખના અધિકાર કેમ ન બનું ? આ પ્રકારના વિચાર કરી તે ચારના આગેવાને એજ વખતે મુનિ પાસે જઇને દીક્ષા ધારણ કરી આત્મ કલ્યાણના માનું સાધન કરવાના પ્રારંભ કરી દીધા ॥ ૧૫ ।।
મેાક્ષના અભિલાષીએ આ પ્રકારે આત્માનું દમન કરવાના વિચાર वो लेहये - वरं मे० इत्यादि.
मन्वयार्थ - मे अप्पा संजमेण तवेणय दंतोवरं-संयमेन तपसा मया दान्तः वरं
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર ઃ ૧
