________________
निहर्षिणी टीका अ. १ असमाधिस्थानवर्णनम्
१७
टीका- ' कोहणे ' इति । स्वपरसन्तापकस्तीव्रकषायीत्यर्थः तस्मात् समाधिमिच्छुना क्षमाशीलेन भाव्यम् ॥ ९ ॥ मूलम् - पिट्टिमंसिए ॥ सू० १०
छया
पृष्टमांसिकः ॥ १० ॥
टीका- ' पिडिमंसिए' इति । अत्र पृष्ठशब्दः परोक्षार्थपरः, मांसशब्दः परदूषणाविष्करणार्थपरः ' पिट्टिमंस न खाइज्जा' इति भगवद्वचनात् तेनपृष्ठे = परोक्षे मांसं = परदोषाविष्करणमस्यास्तीति पृष्ठमांसिक: = परोक्षे परदूषणाविष्कारक इत्यर्थः, निन्दकः स्वगुणनाशकः सर्वैर्निद्यश्च भवति ॥ १० ॥
मूलम् - अभिक्खणं अभिक्खणं ओहारयित्ता भवइ ॥ ११ ॥ छाया - अभीक्ष्णमभीक्ष्णमवधारयिता भवति ॥ ११ ॥ टीका- 'अभिक्खण' - मित्यादि । अभीक्ष्णमभीक्ष्णं पुनः पुनः अवधा ' कोहणे ' इति ।
स्व और पर को सन्ताप करने वाला तीव्रकषायी होता है अतः समाधि की इच्छा करने वाले को क्षमाशील होना चाहिये ॥ ९ ॥ 'पिट्ठिमंसिए' इति ।
'पिसि न खाइज्जा' भगवान् के इस वाक्य से यहाँ पृष्ठि शब्द का अर्थ परोक्ष (पीछे) और मांस शब्द का अर्थ दूसरों के दोष को कहना होता है । तात्पर्य यह है कि जो पीछे निन्दा करनेवाला है वह निन्दक अपने गुणों का नाश करता है और वह सर्वनिन्दनीय होकर असमाधिस्थान का भागी होता है ॥ १० ॥
' अभिक्खणं ' इत्यादि ।
बारंबार निश्चयकारी भाषा बोलने वाला असमाधि दोष का
' कोहणे ' इति स्व. तथा पर ने संताय ४२वावाणा तीव्रषायी थाय छे. मेथी સમાધિની ઇચ્છા કરવાવાળાએ ક્ષમાશીલ થવું જોઇએ (૯)
'पिट्ठिमंसिए ' त्याहि.
,
' पिडिमंस न खाइज्जा' लगवानना या वायथी अडीं 'पृष्ठि' शब्दो અથ પરાક્ષ (પાછળ) તથા માંસ શબ્દના અર્થ બીજાના દોષને કહેવા, એવા થાય છે, તાત્પર્ય એ છે કે જે પાછળથી નિન્દા કરવાવાળા છે તે નિન્દક પોતાના ગુણાને નાશ કરે છે તથા તે સનિન્દનીય થઈને અસમાધિસ્થાન દોષના ભાગી થાય છે. (૧૦)
શ્રી દશાશ્રુત સ્કન્ધ સૂત્ર
