________________
मुनिहर्षिणी टीका अ. १० श्रेणिकराजवर्णनम् । लाभः? इति चेद उच्यते-जन्म-मरणयोरिति बोध्यम् । लाभ एवायतिः कथ्यते ।
____ अयं लाभो द्रव्यभावभेदाद् द्विविधः । द्रव्यलाभश्चतुर्गतिभ्रमणरूपः । भावलाभो ज्ञानादिप्राप्तिरूपः । संसारचक्रे परिभ्राम्यन् आत्मा द्रव्यलाभमधिकरोति । किन्तु यदा स संसारचक्रत उपरमते तदा ज्ञानादिकं भावलाभमधिकृत्य मोक्षपदमुपैति । प्रकृताध्ययने द्विविधलाभो वर्णितः । अस्यादिममिदं सूत्रम्' तेणं कालेणं' इत्यादि। ___मूलम्-तेणं कालेणं तेणं समएणं रायगिहे नामं नगरे होत्था। वण्णओ गुणसिलए चेइए । रायगिहे नगरे सेणिए राया होत्था, रायवण्णओ । एवं जहा उववाइए जाव चेल्लकरेगा उसको उसका फल भोगने के लिए अवश्य ही नया जन्म ग्रहण करना पडेगा । 'आयति' शब्द का व्युत्पत्ति द्वारा यह अर्थ होता है कि-'आयनम्-आयतिः' अर्थात् लाभ । किसका लाभ ? उसके उत्तर में 'जन्म मरण का लाभ ' ऐसा कहा जाता है। लाभ ही 'आयति' कहाता है।
यह लाभ द्रव्य और भाव के भेद से दो प्रकार का है । द्रव्यलाभ-चारो गतिरूप होता है । भावलाभ-ज्ञानादि की प्राप्तिरूप है । संसारचक्र में परिभ्रमण करता हुआ आत्मा 'द्रव्यलाभ' की प्राप्ति करता है, किन्तु जब वह इस संसारचक्र से विराम पाता है तब ‘भावलाभ ' ज्ञानादि की प्राप्ति कर मोक्षपद को पाता है । इस अध्ययन में दोनों प्रकार के लाभों का वर्णन किया गया है। इसका प्रथम सूत्र यह है- तेणं कालेणं' इत्यादि । त्पत्ति द्वारा में अर्थ थाय छ- 'आयनम्-आयतिः' अर्थात् मान, शेन। साल ? તેના ઉત્તરમાં “જન્મ મરણનો લાભ” એમ કહેવાય છે લાભજ આયતિ કહેવાય છે.
આ લાભ દ્રવ્ય તથા ભાવ એવા ભેદથી બે પ્રકારનો છે દ્રવ્યલાભ–ચારેય ગતિરૂપ હોય છે. ભાલાભ-જ્ઞાનાદિની પ્રાપ્તિરૂપ છે. સંસારચક્રમાં પરિભ્રમણ કરતે આત્મા દ્રવ્યલાભની પ્રાપ્તિ કરે છે. કિંતુ જયારે તે આ સંસાર ચક્રથી વિરામ પામે છે ત્યારે “ભાવલાભ જ્ઞાનાદિની પ્રાપ્તિ કરી એક્ષપદને પામે છે. આ અધ્યયનમાં બેઉ પ્રકારના લાભનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે, આનું પ્રથમ સૂત્ર આ છે – 'तेणं कालेणं' त्या.
શ્રી દશાશ્રુત સ્કન્ધ સૂત્ર
