________________
१२१
सुन्दरबोधिनी टीका चेल्लना रानोका दोहद भिमुखः पूर्वाभिमुखः सन् निषीदति-उपविशति तस्य दोहदस्य सम्पत्तिनिमित्तं सम्पादनार्थ बहुभिः अनेकैः आयैः साधनैः उपायैः-प्रयोगैः, तथाऔत्पत्तिकीभिः शास्त्राभ्यासनिरपेक्षाऽदृष्टाऽश्रुताऽननुभूतविषयग्राहिकाभिः, च-पुनः वैनयिकीभिः गुरुरत्नाधिकादिशुश्रूषासंजाताभिः, कार्मिकीभिः कर्मजाभिःअनिशं क्रियाकरणेन जायमानाभिः, पारिणामिकीभिः वयआदिपरिणामजन्याभिः, परिणामः दीर्घकालपूर्वापरपर्यालोचजन्य आत्मनो धर्मविशेषः, स प्रयोजनमस्याः सा पारिणामिकी, अवयवगतबहुलविवक्षायां ताभिः, चतुर्विधाभि बुद्धिभिः परिणामयन्२=दोहदसम्पादनरूपविचारं कुर्वन् २ तस्य दोहदस्य आयं-साधनम् वा उपायं-प्रयोगं वा स्थिति-व्यवस्थां वा अविन्दन् अलभमानो भूपः अपहतमनःसंकल्पो यावद् ध्यायति-आर्तध्यानं करोति ॥ २९॥
(१) शास्त्रोके अभ्यास विना ही अनदेखे अनसुने और अनुभवमें भी न आये हुए विषयोंको यथार्थ रूपसे ग्रहण करनेवाली औत्पत्तिकी बुद्धि,
( २ ) विनयसे उत्पन्न होनेवाली बैनयिकी बुद्धि, (३) हमेशा कार्य करनेसे उत्पन्न होनेवाली कार्मिकी बुद्धि,
(४) वयके परिणामसे उत्पन्न होनेवाली पारिणामिकी बुद्धि, __इन चारों प्रकारको बुद्धि द्वारा तथा अनेक साधन (सामग्री) एवम् अनेक प्रयोग द्वारा भी राजा उस दोहदको पूरा करनेमें समर्थ नहीं हो सके अतएव आर्तध्यान करने लगे ॥२९॥
(૧) શાસ્ત્રોના અભ્યાસ વિનાજ ન જોયેલા ન સાંભળેલા તથા અનુભવમાં પણ ન આવેલા વિષયેને યથાર્થરૂપે જાણવા વાળી 'मौत्पत्ति' भुद्धि, (२) विनयथा त्पन्न थनारी वेनयि भुद्धि, (3) हमेशां आर्य કરવાથી ઉત્પન્ન થનારી “કામિકી” બુદ્ધિ, (૪) ઉમરના પરિણામે ઉત્પન્ન થનારી પરિણામિકી” બુદ્ધિ. આ ચારે પ્રકારની બુદ્ધિ દ્વારા તથા અનેક સાધન-સામગ્રી એટલે અનેક પ્રયોગ દ્વારા પણ રાજા તે દેહદને પુરો કરવામાં સમર્થ ન થયા तथी मात ध्यान ४२१॥ वाया. (२८)
શ્રી નિરયાવલિકા સૂત્ર
