________________
प्रकाशिका टीका - सप्तमवक्षस्कारः सू० २१ नक्षत्राधिकारनिरूपणम्
३२९
मपि योगं योजयन्ति तथा-' कयरे णक्खत्ता जेणं सया चंदस्स पमदं जोगं जोएंति' कतराणि नक्षत्राणि यानि खलु चन्द्रस्य सदा-सर्वकाले प्रमर्दं यागं योजयन्तीति प्रश्नः, भगवानाह 'गोमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'एएसिणं अट्ठावीसाए णक्खत्ताणं' एतेषामुपर्युक्त सूत्रकथिताना मष्टाविंशति नक्षत्राणाम् मध्ये 'तत्थ जेते णक्खता' तत्राष्टाविंशति नक्षत्रमध्ये यानि तानि नक्षत्राणि 'जेणं सया चंदस्स दाहिणेणं जोगं जोएंति' यानि खलु सदा चन्द्रस्य दक्षिणस्यां योगं योजयन्ति । 'तेणं छ' तानि खलु नक्षत्राणि षटू - षट्संख्याकानि कथितानि 'तं जहा 'तद्यथा 'संठाणं' संस्थानं मृगशिरः १ 'अ' आर्द्रा २ ' पुस्सो' पुष्यः ३ 'असिलेस' अश्लेषा ४ 'हत्थो' हस्तः- हस्तनामकं नक्षत्रम्, 'तहेव मूलोय' तथैव मूलंच 'बाहिराओ बाहिरमंडलस्स' बहिस्ताद् बाह्यमण्डलस्य चन्द्रसम्बन्धिनः पञ्चदश मण्डलस्य 'छप्पेते णक्खत्ता' षडपि एतानि नक्षत्राणि भवन्ति, अयं भावः - समस्तचारक्षेत्रप्रान्तवतित्वा दिमानि संस्थानादीनि sपि नक्षत्राणि दक्षिणदिग् व्यवस्थायीनि, चन्द्रश्च द्वीपतो मण्डलेषु चरन तेषां नक्षत्राणा योग करते हैं वे नक्षत्र कितने हैं ? 'कयरे नक्खत्ता जेणं सया चंदस्स पमद्दं जोगं जो एंति' जो नक्षत्र सदा चन्द्र के साथ प्रमर्द योग करते हैं वे नक्षत्र कितने हैं ? इन सब प्रश्नों के उत्तर में प्रभु कहते हैं - 'गोयमा ! एएसि णं अट्ठावीसाए
क्ख ताणं तत्थणं जेते णक्खता जेणं चंदस्स दाहिणेणं जोअं जोएंति ते णं छ' हे गौतम ! ये जो अट्ठाईस नक्षत्र है सो इन अट्ठाईस नक्षत्रों के बीचमें जो नक्षत्र सदा चन्द्र की दक्षिण दिशा में चन्द्र के साथ योग करते हैं ऐसे वे नक्षत्र छ हैं 'तं जहा' उनके नाम इस प्रकार से है 'संठाणं' मृगशिरा नक्षत्र १ 'अ' आर्द्रानक्षत्र २, 'पुस्सी' पुष्यनक्षत्र ३, 'असिलेस' अश्लेषा नक्षत्र ४, 'हत्थो' हस्तनक्षत्र ५, 'तहेव मूलोय' तथा मूल नक्षत्र, ६, 'बाहिराओ बाहिरमंडलस्स' वे ६ नक्षत्र चन्द्र सम्बन्धी जो १५ मंडल हैं उनके बाहर से ही योग करते हैं । तात्पर्य इसका ऐसा है - समस्त चार क्षेत्र के प्रान्तवर्ती होने से ये मृगशिरा आदि ६ चन्द्रनी साथै योग रे सेवा नक्षत्र टयां छे ? 'कयरे नक्खता जे णं सया चंदस्स पमहं जोगं जोएंति' ने नक्षत्र सहा यन्द्रनी साथै प्रयोग रे छे मेवा नक्षत्र डेंटलां छे? या सघणां प्रश्नाना नवा प्रभु हे छे - 'गोयमा ! एएसिणं अट्ठावीसाए णक्खताणं तत्थणं जे ते णक्खता जेणं चंदस्स दाहिणेणं जोअं जोएंति तेणं छ' हे गीतभ !
-
આ જે અઠયાવીસ નક્ષત્ર આ અઠયાવીસ નક્ષત્રની વચમાં જે નક્ષત્ર સદા ચન્દ્રની દક્ષિણहिशामां यन्द्रनी साथै योग उरे छे सेवा ते छ नक्षत्र छे 'तं जहा' तेमना नाम भी प्रमाणे छे. 'संठाणं' भृगशीर्ष नक्षत्र १, 'अदा' मार्द्रा नक्षत्र 'पुस्से' पुष्यनक्षत्र 'असिलेस' अश्लेषा नक्षत्र ४, 'हत्थो' हस्तनक्षत्र 4, 'तहेब मूलोय' तथा भूजनक्षत्र : 'बाहिराओ बाहिरमंडलस्स' એ છ નક્ષત્ર ચન્દ્ર સમ્બન્ધી જે ૧૫ મંડળ છે તેમની બહાર રહીને જ યાગ કરે છે. આનુ' તાત્પય' આ પ્રમાણે છે-સમસ્ત ચાર ક્ષેત્રના પ્રાન્તવતી હાવાથી આ મૃગશિરા વગેરે
જ
ज० ४२
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર