Page Text
________________
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः सू० १५ नक्षत्राधिकारनिरूपणम् ३६७ गुण्यते यदा तदा भवति एकादशकोटयः अष्टषष्टि लक्षाः एकविंशति सहस्राणि पञ्चाधिकानि षट्शतानि ११६८२१६०५, अस्य च राशेरेकविंशतिसहस्रैः षष्टयधिकैनवभिः शतैः २१९६० भागे कृते सति लब्धानि भवन्ति पञ्चसहस्राणि एकोनविंशत्यधिकानि त्रीणि शतानि ५३१९ योजनानि भवन्ति शेषम् १६३६. भागाः, एतावत् प्रमाणकम् सर्वबाह्ये नक्षत्र मण्डले मृगशीर्ष प्रभृतीनामष्टानां नक्षत्राणां प्रतिमुहूर्त गतिर्भवतीति । उक्तक्रमेण सर्वाभ्यन्तर मण्डलवतिनां सर्वबाह्यमण्डलवर्तिनां च नक्षत्राणां प्रतिमुहूर्त कियती गतिर्भवतीति प्रतिपादितम्,
सम्पति-नक्षत्रतारकाणामवस्थितमण्डलकत्वेन प्रतिनियतगतिकत्वेन च, अवशिष्टेषु षट्सु मण्डलेषु मुहूत्र्तगतिपरिज्ञानं दुष्करमिति तत्कारणभूतं मण्डलपरिज्ञानं कत्तुं नक्षत्र. मण्डलानां चन्द्रमण्ड लेषु समवतार प्रश्नमाह-'एएणं भंते' इत्यादि, 'एएणं भंते ! अट्टणक्ख. त्तमंडला' एतानि उपर्युक्तानि खलु भदन्त ! अष्टौ नक्षत्रमण्डलानि काहिं चंदमंडले हिं समो अरंति' कतिभिः कियत्संख्यकै श्चन्द्रमण्डलैः कतिषु चन्द्रमण्डलेषु इत्यर्थः 'काहिं' इत्यत्र तृतीया विभक्तिः सप्तमीविभक्त्यर्थे ज्ञातव्या; इत्थमेव प्रश्नसारस्यावगमात् समवतरन्तिअन्तर्भवन्तीत्यर्थः, हे भदन्त ! चन्द्रनक्षत्राणां साधारणमण्डलानि कानीवि प्रश्नः, भगवानाहका भाग देने पर ५३१९ योजन आते हैं । एव शेष १६३६: भाग बचे रहते हैं। इतने प्रमाण वाली सर्वबाह्य नक्षत्र मंडल में मृगशीर्ष आदि १८ नक्षत्रों की प्रति मुहूर्त में गति होती है उक्त क्रमके अनुसार सर्वाभ्यन्तर मण्डलवर्ती नक्षत्रां की एवं सर्वबाहय मण्डलवर्ती नक्षत्रों की प्रतिमुहर्त गति प्रतिपादित कर अब सूत्रकार नक्षत्र एवं ताराओं की अवस्थित मंडलवाले होने के कारण
और प्रतिनियत गति वाले होने के कारण अवशिष्ट ६ मडलों में मुहर्तगति का परिज्ञान दुष्कर है इस कारण उस मुहूर्त गति के कारणभूत मण्डल परिज्ञान करने के लिये नक्षत्रमंडलों के चन्द्रमंडलों में समवतार होने के प्रश्न को प्रभु से 'एएणं भंते ! अट्ठणक्खत्तमंडला कइहिं चंदमंडलेहि समोअरंति' इस सूत्र द्वारा पूछते हैं-हे भदन्त ! ये उपर्युक्त आठ नक्षत्र मडल कितने चन्द्रमडलों में ભાગાકાર કરવાથી પ૩૧૯ યોજન જેટલી સંખ્યા આવે છે. તેમજ શેષ ૩૬૩૬ ૫ ભાગ વધે છે. આટલા પ્રમાણવાળી સર્વબાહા નક્ષત્રમંડળમાં મૃગશીર્ષ આદિ ૧૮ નક્ષત્રની પ્રતિ મુહૂર્તમાં ગતિ હોય છે. ઉક્ત ક્રમાનુસાર સર્વાત્યંતર મંડળવત નક્ષત્રની તેમજ સર્વ બાહ્યમંડળવતી નક્ષત્રની પ્રતિ મુહૂર્ત ગતિ પ્રતિપાદિત કરીને હવે સૂત્રકાર નક્ષત્ર તેમજ તારાઓ અવસ્થિતમંડળવાલા છે અને પ્રતિનિયત ગતિવાળા છે તેથી અવશિષ્ટ ૬ મંડગેમાં મુહૂર્ત ગતિનું પરિજ્ઞાન દુષ્કર છે. એથી તે મુહૂર્તગતિના કારણભૂત મંડળના પરિજ્ઞાન માટે આ નક્ષત્રમંડળના ચન્દ્રમંડળમાં સમાવતાર હોવાના પ્રશ્નને પ્રભુને “gut भते ! अढणक्खत्तमंडला काहिं चंदमडले हिं समोअरंति' मा सूत्र 43 पूछे छे. हे ભદત ! એ ઉપયુક્ત આઠ નક્ષત્રમંડળ કેટલા ચન્દ્રમંડળમાં અવતરિત હોય છે ?–અન્ત
ज०२८ જદીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા
| SR No. | 006356 |
| Book Title | Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1978 |
| Total Pages | 567 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_jambudwipapragnapti |
| File Size | 35 MB |