________________
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः सू० १५ नक्षत्राधिकारनिरूपणम्
२०९ 'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'एग जोयणसयसहस्सं' एक योजनशतसहस्त्रम् लक्षमेकं योजनमित्यर्थः 'छच्च सटे जोयणसए' षट् च षष्टिं योजनशतानि षष्टयधिकानि पहयोजनशतानि इत्यर्थः 'आयामविक्खंभेणं' आयामविष्कम्भाभ्यां दैये विस्ताराभ्यामित्यर्थः प्रज्ञप्तम्, लक्षैकं षष्ट यधिकं षडूयोजनशतम् आयाम विष्कम्भाभ्यां सर्वबाह्य नक्षत्रमण्डलं भवतीति भावः । तथा-'तिष्णिय जोयण सयसहस्साई भट्टरससहस्साई' त्रीणि च योजनशतसहस्राणि अष्टादश च सहस्राणि 'तिण्णिय पण्णरसुत्तरे जोयणसए परिक्खेवेणं' त्रीणि च पत्र. दशोतराणि योजनशतानि पञ्चदशाधिकानि त्रीणि योजनशतानीत्यर्थः परिक्षेपेण, त्रीणि योजनशतसहस्राणि अष्टादशसहस्राणि पश्चदशाधिकानि त्रीणि योजनशतानि ३१८३१५ एतावत्प्रमाकपरिक्षेपेण सर्वबाह्य नक्षत्रमण्डलं भवतीत्यर्थः।।
सम्प्रति-मुहूर्नगतिद्वारमाह-'जयाणं भंते ! णक्ख ते' इत्यादि, 'जयाणं भंते ! णक्ख ते' यदा खलु भदन्त ! नक्षत्रम्, हे भदन्त ! यदा-यस्मिन्काले नक्षत्रम्, नक्षत्रमित्यत्रैकवचनम् नक्षत्रत्व जत्यपेक्षया ज्ञातव्यम् अन्यथा-नक्षत्राणामष्टाविंशतिसंख्यकतया एकवचनप्रयोगस्यायोग्यत्वात् 'सव्वभंतरमंडलं उसंकमित्ता चारं चरइ' सर्वाभ्यन्तरमण्डलं मेरुपर्वतमकहा गया है ? और इसकी परिधि का प्रमाण कितना कहा गया है ? इसके उतर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा! एगं जोयणसयसहस्सं छच्च सट्टे जोयणसए आयामविक्खंभेणं' हे गौतम ! सर्वबाह्य नक्षत्र मण्डल आयाम विष्कम्भ की अपेक्षा एक लाख ६ सौ ६० योजन का कहा गया है और 'तिणि य जोयणसयसहस्साई अट्ठारससहस्साई तिणि य पण्णरसुत्तरे जोयणसए परिक्खेवेणं' ३ लाख १८ हजार तीन सौ १५ योजन की परिधि वाला कहा गया है
-मुहूर्तगति द्वार प्ररूपणाइस में गौतमस्वामीने प्रभु से ऐसा पूछा है 'जयाणं भंते ! णक्ख ते सव्वभंतरमंडलं उवसंकमिता चारं चरइ' हेभदन्त ! जिस समय नक्षत्र सर्वाभ्यन्तर मंडल में प्राप्त होकर अपनी गतिक्रिया करते हैं 'तयाणं एगमेगेणं मुहतेणं केवइयं खेतं छ ? सेना पाममा प्रभु ई छ-'गोयमा ! एगं जोयणसयसहस्सं छच्च सट्टे जोयणसए आयामविक्खंभेणं' है गौतम ! सवा नक्षत्र मायाम मने वि०मनी अपेक्षाये १ मा ६ से १० योगनरेटयु ४ामा मावयु छ भने 'तिष्णिय जोयण सयसह. स्साई अदारससहस्साई तिम्णिय पण्णरसुत्तरे जोयणसए परिक्खेवेणं' 3 सा५ १८ ३२ ૩ સો ૧૫ રોજન જેટલી પરિધિવાળું કહેવામાં આવેલું છે.
મુહૂર્ત ગતિદ્વાર–પ્રરૂપણ मामा गौतमवाभीये प्रभुने सेवा शत प्रश्न ये छ-'जयाणं भंते ! णक्यते सव्वा भंतरमडलं उवस कमिता चार चरई' हे मत ! २ समये नक्षत्री सत्यत२ भमा भास ते पोतानी गति ३ छ. 'तयाणं एगमेगेणं मुहु तेणं केवइयं खेतं गच्छ।'
ज०२७ જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર