________________
१६२
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे एतावत् प्रमाणया अबाधया अभ्यन्तरानन्तरं द्वितीयं चन्द्रमण्डलं प्रज्ञप्तं कथितम, चत्वारिंशद् योजनसहस्राणि षट्पञ्चाशदधिकानि अष्टौशतानि योजनस्यैकपष्टिभागकल्पितस्य पञ्चविंशतिभागान् तथा एकभागस्य सप्तधा छिन्नस्य चतुरोभागान् एतावत्प्रमाणकाबाधया सर्वाभ्यन्तरानन्तरं द्वितीयं चन्द्रमण्डलं कथितमितिभावः । अयं भावः-पूर्वोक्ताभ्यन्तरमण्डलगत. राशौ मण्डलान्तरक्षेत्रमण्डलविष्कम्भराश्योः प्रक्षेपे जायते तद्यथा-४४८२० चतुत्रत्वारिंशद योजनानि विंशत्यधिकाष्टशतलक्षण पूर्वमण्डलयोजनराशिः अस्मिनराशौ मण्डलान्तरक्षेत्रयोजनानि पञ्चत्रिंशत् ३५, अथ अन्तरसत्कत्रिंशदेकषष्टिभागानां मण्डलविष्कम्भः सम्बन्धि षट्पञ्चाशदेकपष्टिभागानां च परस्परसंमेलने जाते षडशीतिः ८६, एकपटडयाभागे कृते सति समागतं योजनमेकम्, तर पूर्वोक्तायां संख्यायां पञ्चविंशतिः २५ प्रक्षि. प्यते जाता पत्रिंशद् योजनानाम् शेषाः पञ्चविंशतिः एकपष्टिभागाश्चत्वारश्चूर्णिकाभागा इति द्वितीयमण्डलविचारः॥ __ अथ सर्वाभ्यन्तरतृतीयमण्डलं दर्शयितुमाह-'जंबुद्दी वे दीवे' इत्यादि, 'जंबुद्दीवे दीवे जम्बूद्वीपे द्वीपे सर्वद्वीपमध्यवर्ति जम्बूद्वीपे इत्यर्थः 'मंदरस्स पव्वयस्त' मन्दरस्य पर्वप्रमाण और भी दूरी में मिलाना चाहिये तब कहीं जा कर द्वितीय चन्द्र मंडल की दूरी का पूरा प्रमाण आता है । तात्पर्य इसका ऐसा है कि पूर्वोक्त अभ्यन्तरमण्डलगत रशि में मण्डलान्तर क्षेत्र और मण्डल विष्कम्भकी राशि के प्रक्षेप करने से यह दूरो का प्रमाण निकाला गया है-यह इस प्रकार से है ४४८२. पूर्वमंडल योजन की राशि है इस राशि में मण्डलान्तर क्षेत्र के योजन ३५ को तथा अन्तर सम्बन्धी : भागों को एवं मण्डल विष्कम्भसंबंधी; भागों को परस्पर में मिलाने पर ८६ आते हैं इन में ६१ का भाग देने पर १ योजन आता है पूर्वोत संख्या में २५ प्रक्षिप्त करने पर ३६ योजन होते हैं बाकी और चार चूर्णिका भाग बचे रहते है.
सर्वाभ्यन्तर तृतीय मंडल का कथन-इस में गौतमस्वामी ने प्रभु से ऐसा ચંદ્રમંડળના અંતરનું સંપૂર્ણ પ્રમાણ આવે છે તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે કે પૂર્વોક્ત અત્યંતરમંડળગત રાશિમાં મંડલાન્તર ક્ષેત્ર અને વિષ્ક્રભની રાશિને પ્રક્ષિપ્ત કરવાથી આ અંતરનું પ્રમાણ નીકળી આવે છે. તે આ પ્રમાણે છે-૪૪૮૨૦ પૂર્વમંડળ જનની રાશિ છે. આ રાશિમાં મંડલાન્તર ક્ષેત્રનાં જન ૩૫ ને તેમજ અન્તર સંબંધી જે ભાગને તેમજ મંડળ વિષંભ સંબંધી પ ભાગને પરસ્પરમાં જોડવાથી ૮૮ આવે છે. આમાં ૬૧ ને ભાગાકાર કરવાથી ૧ યોજન આવે છે. ઉપરોક્ત સંખ્યામાં ૩૫ પ્રક્ષિપ્ત કરવાથી ૩૬ જન થાય છે. શેષ સ અને ચાર ચૂર્ણિકા ભાગ અવશિષ્ટ રહે છે.
સર્વાત્યંતર તૃતીયમંડળનું કથન मामा गौतमस्वामी प्रभुने मेवी रीत प्रश्न - छ-'जंबुद्दीवे दीवे मंदरस्स पव.
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા
