Page Text
________________
४५०
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे इति चेन्मैयम्- बहुलशब्देन स्थाणुकण्टकविषमतादीनां प्राचुर्यमुक्तं नहि पष्ठारक इयैकान्तिकत्यम् तेन क्वचिन्महानदीगङ्गादितटादौ महारामादौ वैताढ यगिरो निकुजादौ वा बहु समरमणीयत्यादिकमुपलभ्यते एवेति न विरोधः, अथ दुष्षमाकालजातानां भरतवर्षीयमनुजानामाकारादिकान् निरूपयितुं संवदति (तीसे) तस्यामित्यादि प्राग्यत नवरं (बहुईओ) बह्यः (रमणीयो) रम्प:- हस्ताः ऊर्ध्वमुच्चत्वेन ससहस्तोन्नतत्यात्, यद्यपि कोषे रत्निशब्दो बद्धमुष्टिकहस्तार्थकस्तथापि स्वसिद्धान्तपरिभाषयाऽत्र पूर्ण हस्तपरो गृह्यते। ते मनुनाः (जहण्णेणं) जघन्येन अपकृष्टतया (अंतोमुहुत्तं) अन्तर्मुहूर्तम् (उक्कोसेणं) उत्कर्षेण उत्कृष्टतया (साइरेग) सातिरेकं किंश्चिदधिकसहितम् (वाससयं) वर्षशतम् शतं से वर्णित की गई है फिर यहां आप बहुसमरमणीय आदि पद द्वारा उसमें बहुसमरमणीयता का कथन कैसे करते हैं? क्योंकि सूत्र में बहुलपद प्रयुक्त हुआ है सो यह पद यह प्रकट करता है कि इस काल में स्थाणु कण्टक, विषमता आदि की प्रचुरता रहेगी. परन्तु छठे आरक की तरह यह इनकी प्रचुरता एकान्त रूप से यहां नहीं रहेगी इससे कहीं २ महानदी गाङ्गा आदि के तटादि में बड़े बड़े वगीचा आदि को में वैताढ्यगिरि के निकुञ्जादिकों में बहुसमरमणीयता भूमिभाग में उपलब्ध हो ही रही है. अतः प्रतिपादन में कोई विरोध जैसी बात नहीं है.
अब इस काल में उत्पन्न हुए मनुष्यों का आकार निरूपण करने के निमित्त सूत्रकार कहते हैं. इसमें गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है-(तीसेणं भंते समाए भरहस्स वासस्स मणुयाणं केरि सए आयारभावपडोयारे पण्णत्ते) हे भदन्त उस काल के भरतक्षेत्र के मनुष्यों का आकारभाव प्रत्ययतार-संहनन, संस्थान, शरीर को ऊँचाई आदि-कैसा होगा इसके उत्तर में प्रभु कहते है । (गोयमा तेसिं मणुयाणं छव्धि हे संघयणे, छव्धिहे संठाणे बहुईओ रयणीओ उद्धं उच्चतेणं जहणेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं साइरेगं वाससयं आउयं पालेंति) हे गौतम उस समय के ક્ષેત્રની ભૂમિ સ્થાણું બહલ આદિ રૂપથી વર્ણિત કરવામાં આવેલ છે તો પછી અહીં તમે બસમરમણીય વગેરે ૫૮ વડે તેમાં બહુસમરમણીયતાનું કથન કેવી રીતે કરે છે ? કેમકે સૂત્રમાં બહુપદ પ્રયુકત થયેલ છે. તો આ પદ આવાત સ્પષ્ટ કરે છે કે આ કાળમાં સ્થાણુ કંટક, વિષમતા વગેરેની પ્રચુરતા રહેશે. પણ છઠ્ઠા આરકની જેમ આ એમની પ્રચુરતા એકાંત રૂપમાં અહીં રહેશે નહીં. એથી યત્ર-યંત્ર મહાનદી ગંગા વગેરેના તટાદિમાં મોટા મોટા બગીચાઓમાં, વૈતાઢયગિરિના નિકુજાદિકમાં બહુસમરમણીયતા ભૂમિભાગમાં ઉપલબ્ધ થઈ જ રહી છે. એથી પ્રતિપાદનમાં કોઈ પણ રીતે વિરોધ છે એવું લાગતું નથી. હવે સૂત્રકાર આ કાળમાં ઉત્પન્ન થયેલા મનુષ્યના આકાર નિરૂપણ કરવાના હેતુથી કહે છે. આ समयमा गौतम प्रसुने माम प्रश्न ४रे छ-(तीसे णं भंते ! समाए भरहस्स वासस्स मणुयाण केरिसए आयारभावपडोयारे पण्णत्ते) इ महन्त ! amमा लरतक्षेत्रना मनुष्याना આકાર ભાવ-પ્રત્યવતાર-સં હનન, સંસ્થાન શરીરના ઉંચાઈ વગેરે કેવાં હશે ? એના જવાબ मा प्रभु ४३ छ-(गोयमा! तेसिं मणुयाणं छबिहे संघयणे छव्यिहे संठाणे बहईओ रयणोओ उद्धं उच्चत्तेणं जहण्णेणं अंतो मुहत्तं उक्कोसेणं साइरेगं वाससयं आउयं पाले ति)
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા
| SR No. | 006354 |
| Book Title | Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1980 |
| Total Pages | 992 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_jambudwipapragnapti |
| File Size | 62 MB |