________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ८३ पञ्चदशप्राभृतम् सिग्घयरा सूरा सूरेहिं होंति णक्खत्ता । अणिययगइ पत्थाणा हवंति सेसा गहा सव्वे ॥१॥ अट्ठारसपणतीसे भागसए गच्छइ मुहुत्तेणं । णक्खत्तं चंदो पुण सत्तरससएउ अडसटे ॥२॥ अट्ठारसभागसए तीसे गच्छइ रवीमुहुत्तेण । णक्खत्तसीमच्छेद सोचेव इहपि णायव्वो ॥३॥ ___ छाया-चन्द्रेभ्यः शीघ्रगतयः सूर्याः सूर्येभ्यो भवन्ति नक्षत्राणि । अनियत गतिप्रस्थानाः भवन्ति शेषाः ग्रहा सर्वे ॥१॥ अष्टादश पञ्चत्रिंशानि भागशतानि मुहन-नक्षत्रं चन्द्रः पुनः सप्तदशशतानि तु अष्टषष्टिः ॥२॥ अष्टादशभागशतानि त्रिंशानि गच्छति रविहितेन । नक्षत्रसीमाच्छेदः स चैव इहापि ज्ञातव्यः ॥३॥ एतेषां गाथात्रयाणामों व्याख्यात एव सुगमार्थश्च ॥ नाक्षत्र-सीमाच्छेदः स एव अत्रापि मण्डलपरिधिरेव सीमा तेन मण्डलमेकेन शतसहस्रेण अष्टानवत्या च शतैः प्रविभक्त मित्यर्थः ॥ मू० ८३॥ सम्प्रति प्रतिपादितस्वरूपमेव चन्द्रसूर्यनक्षत्राणां मण्डलभागविषयं सविशेषं कथयति
मूलम्-'ता जया णं चदं गाइसमावण्णं सूरे गइसमावण्णे भवइ, सेणं गइमायाए केवइयं विसेसेइ ? बाट्ठिभागे विसेसेइ, ता जया णं चंदं गइसमावणं णक्खत्ते गइसमावण्णे भवइ से णं गइमायाए
'चंदेहिं सिग्घयरा सूरा सूरेहिं होंति णक्खत्ता । अणिवयगइ पत्थाणा हवंति सेसा गहा सब्वे ॥ १ ॥ अट्ठारस पणतीसे भागसए गच्छइ, मुहुत्तेणं । णक्खत्त चंदो पुण सत्तरससए उ अडसट्टे ॥२॥ अट्ठारस भागसए तीसे गच्छद रवी मुहत्तेण ।
क्खत्त सीमच्छेद सो चेव इहं पि णायव्वो ॥३॥ इन तीनों गाथाओं का अर्थ कथित हो ही गया है एवं सुगम भी है। नक्षत्र सीमा छेद वही यहां पर मंडल परिधि ही सीमा है, अतः एक लाख नव हजार आठ सो से विभक्त करना चाहिये ॥ सू० ८३ ॥
चंदेहिं सिग्धयरा सूरा सूरेहिं होंति णक्खत्ता । अणियय गइ पत्थाणा हवं ति सेसा गहा सव्वे ॥१॥ अद्वारप पणतीसे भागसए गच्छइ मुहुत्तेणं । णक्खत्तं चंदो पुण सत्तरससए उ अडसटे ॥२॥ अद्वारस सएतीसे गच्छइ रवी मुहत्तेण ।
णक्खत्तसीमच्छेद सोचेव इहंपि णायव्वो ॥३॥ આ ત્રણે ગાથાઓને અર્થ ઉપર કહેવાઈજ ગયેલ છે અને સરળ છે જેથી ફરી नथी.
નક્ષત્ર સીમા છે એજ અહીં મંડળ પરિધિ સીમા છે. તેથી એક લાખ નવહજાર मा साथी भाग ४२१॥ नसे. सू. ८३11
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્રઃ ૨
