________________
७४१
१८३५
सर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ८३ पञ्चदशप्राभृतम् शतसहस्रेण अष्टानवत्याशतैश्छित्वा-१०९८०० एभिर्विभज्येति०
अत्रास्मिन्विषये कियन्मात्रं गणितभागं प्रदर्श्यते पूर्वोदित प्रकारवदत्रापि प्रथमतो कालो निरूपणीयस्तदनन्तरं तदाधारेणैव मुहूर्त्तगतिपरिमाणभाबना भावनीया स्यात् तत्र च मण्डलकालप्रमाणचिन्तायां त्रैराशिकगणितप्रवृत्तियथा-यद्यष्टादशभिः शतैः पञ्चत्रिंशदधिकैः सम्पूर्ण युगभाविभिरर्द्धमण्डलैः अष्टादशशतानि त्रिंशदधिकानि रात्रिन्दिवानां लभ्यन्ते तदा द्वाभ्यामर्द्धमण्डलाभ्यां-परिपूर्णेनैकेन मण्डलेनेति यावत किं स्यादिति राशित्रयस्थापना-१८३०४२-३६६६=१+१८३५ अत्रान्त्येन राशिना द्विककरूपेण मध्यमो राशि स्त्रिंशदधिकाष्टादशशतरूपो गुणितस्तदा जातानि षष्टयधिकानि षट् त्रिंशच्छतानि ३६६० एतानि च हरस्थेन राशिना पञ्चत्रिंशदधिकाष्टादशशतरूपेण भक्तानि जातं एकं रात्रिन्दिवं, शेषास्तिष्ठन्ति पञ्चविंशत्यधिकान्यष्टादशशतानि पञ्चत्रिंशदएक लाख नव हजार आठ सो से छेद करके १०९८००। इस संख्या का भाग करें तो पूर्वोक्त संख्या मिल जाती है ।
पूर्व कथित प्रकार के अनुसार यहां पर प्रथम काल का निरूपण करें, तत्पश्चात् उसके आधार से मुहूर्तगतिपरिमाण की भावना भावित करनी चाहिए । उसमें मंडलकालप्रमाण विचारणा में त्रैराशिक गणित प्रवृत्ति करनी चाहिये जैसे कि-यदि संपूर्ण युग भावि अर्द्ध मंडल का अठारह सो पैंतीस भागों से अठारह सो तीस अहोरात्र लभ्य होते हैं, तो दो अर्ध मंडल अर्थात परिपूर्ण एक मंडल से कितना अहोरात्र होते हैं ? इसको जानने के लिये यहां पर तीन राशि की स्थापना की जाती है-१८३०+२= =१ + १८३५ यहां पर दो रूप अन्त्य राशि से मध्य की राशि अठारह सो तोस का गुणा करे तो छत्तीस सो साठ होते हैं ३६६०। इस संख्या का हरस्थान की राशि जो अठारह सो पैंतीसरूप है उस से भाग करे तो एक अहोरात्र होता है तथा अठारह सो पैंतीस એક લાખ નવહજાર આઠથી છેદીને ૧૦૯૮૦૦ આ સંખ્યાથી ભાગ કરો જેથી પૂક્તિ સંખ્યા મળી જાય છે.
પૂર્વકથિત પ્રકાર અનુસાર અહીં પહેલાં કાળનું નિરૂપણ કરવું. તે પછી તેના આધારથી મુહૂર્તગતિ પરિમાણની ભાવના ભાવિત કરવી તેમાં મંડળકાળ પ્રમાણની વિચાર રણામાં બૈરાશિક ગણિતની પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ. જેમકે–દિ સંપૂર્ણ યુગભાવી અર્ધમંડળના અઢારસો પાંત્રીસ ભાગથી અઢારસોત્રીસ અહેરાત્ર લબ્ધ થાય તે બે અર્ધમંડળ અર્થાત્ પુરા એક મંડળથી કેટલા અહેર ત્ર થાય? આ જાણવા માટે અહીં ત્રણ રાશિની स्थापना ४२वी. नये. १६३६२ =FD1+१३५ मी. ३५ मतिभशीथी मध्यनी અઢારતીસવાળી રાશીને ગુણાકાર કરવાથી છત્રીસેસાઈઠ થાય છે ૩૬૬ આ સંખ્યાને હરસ્થાનની રાશિ જે અઢારસે પાંત્રીસ છે. તેનાથી ભાગ કરે, ભાગ કરવાથી એક
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2
