Page Text
________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ८३ पञ्चदशं प्राभृतम्
७३९
तस्स मंडल परिक्खेवस्स अट्ठारस तीसे भागसए गच्छइ, मंडलं सतसहस्सेणं अडाणउतीसतेहिं छेत्ता' तावत् यत् यत् मण्डलमुपसंक्रम्य चारं चरति तस्य तस्य मण्डलपरिक्षेपस्य अष्टादशत्रिंशत् भागशतानि गच्छति - मण्डलं शतसहस्रेण अष्टानवति शतैश्छित्वा ॥ - तावदिति पूर्ववत् यत् यत् मण्डलं समुपादाय गच्छति सूर्यस्तस्य तस्य मण्डलस्य - मण्डलसम्बन्धिनः परिक्षेपस्य परिधेः अष्टादशभागशतानि त्रिंशदधिकानि (१८३०) गच्छति । अत्रोदाहरणं प्रतिपादयति-मण्डलं शतसहस्रेण अष्टानवत्या च छित्वा एतदुपपद्येत, इति संकेतः ॥ अत्रापि गणितप्रक्रियायमापयतः सूर्यः एकेनाहोरात्रेणैकमर्द्धमण्डलं गच्छति द्वाभ्यां चाहोरात्राभ्यां सम्पूर्ण मण्डलं चरति, अहोरात्र द्वये षष्टिमुहूर्त्ताः भवन्ति, एकस्मिन् मण्डले चैकं शतसहस्रं अष्टानवतिः शतानि मण्डलभागानां भवन्ति, तेनात्र त्रैराशिकप्रवृत्ति र्यथा - यदि षष्टचा मुहूर्त्तरेकं शतसहखं अष्टानवतिः शतानि मण्डलभागानां लभ्यन्ते तदा एकेन मुहूर्तेन किं स्यादिति राशित्रयस्थापना - 2 - = १८३० अत्रान्त्येन राशिना मध्यो रशि र्गुणितः
१०२८००५१
EO
(ता जं जं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरइ तस्स तस्स मंडलपरिक्खेवस्स अट्ठाणउती सतेहिं छेत्ता) सूर्य जो जो मंडल को प्राप्त करके गमन करता है, उस मंडल की परिधि का अठारह सो तीस १८३० भागों में गमन करता है । इस विषय में उदाहरण दिखलाते हैं- मंडल को एक लाख नव हजार आठ सो से छेद करके यह होता है । यहां पर भी गणितप्रक्रिया की जाती है । सूर्य एक अहोरात्र में एक अर्द्ध मंडल में गमन करता है, तथा दो अहोरात्र में संपूर्ण मंडल में गमन करता है । दो अहोरात्र के साठ मुहूर्त होते हैं एक मंडल में एक लाख नव हजार आठ सो मंडल के भाग होते हैं, अतः यहां पर त्रैराशिक प्रवृत्ति की जाती है जो इस प्रकार से है- जो साठ मुहूर्त से एक लाख नव हजार आठ सो मंडल भाग लभ्य होते हैं तो एक मुहूर्त में कितने भाग लभ्य होते हैं ? यह जानने के लिये तीन राशि की स्थापना की जाती उत्तरभां श्रीभगवान् उडे छे.- ( ता जं जं मंडल उवसंकमित्ता चार चरइ तस्स तस्स मंडल परिक्खेवरस अट्ठारसतीसे भागसए गच्छइ, मंडल सतसहस्सेणं अट्ठाणउतीसतेहिं छेत्ता ) સૂર્ય જેજે . મડળને પ્રાપ્ત કરીને ગમન કરે છે, તેમાં મંડળની પરિધિના અઢારસોત્રીસ ૧૮૩૦૦ ભાગેામાં ગમન કરે છે. આ સંબંધમાં ઉદાહરણ બતાવવામાં આવે છે. મંડળને એક લાખ નવહજાર આઠસેથી છેીને આ પ્રમાણ થાય છે અહીયાં પણ ગણિતપ્રક્રિયા કરવામાં આવે છે. સૂર્ય એક અહેરાત્રમાં એક અધમડળમાં ગમન કરે છે. અને એ અહેારાત્રમાં સંપૂર્ણ મંડળમાં ગમન કરે છે. બે અહેરાત્રના સાઇઠ મુહૂર્તા થાય છે. એક મડળમાં એક લાખ નવતુજાર આઠસેા મંડળના ભાગેા હોય છે. તેથી ત્રૈરાશિક પ્રવૃત્તિ કરવામાં આવે છે. જે આ પ્રમાણે છે. જો સાઇઠ મુહૂતથી એકલાખ નવહારઆઠસ મડળ ભાગેા લક્ષ્ય થાય તે એક મુહૂત માં કેટલા મંડળ ભાગા લભ્ય થઈ શકે ?
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨
| SR No. | 006352 |
| Book Title | Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 1111 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_suryapragnapti |
| File Size | 77 MB |