________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ७७ द्वादशप्राभृतम् कानि चिन्नक्षत्राणि अर्द्धक्षेत्राणि तानि च ३३३ सार्द्धत्रयस्त्रिंशत् सप्तषष्टिभागप्रमाणानि भवन्ति, कानिचिच्च द्वयर्द्धक्षेत्राणि, तानि च अर्द्धभागाधिक सप्तसंख्य सप्तपष्टिभागप्रमाणानि
+६७=++ =१५+७==४१ । अत्र च गात्रं त्वधिकृत्य सप्तषष्टया शुद्धयन्तीति, सप्तषष्टया भागहारेण लब्धाः पूर्वोक्ता स्त्रयोदश मुहूर्ता इति । उपरितनो राशिश्च निर्लेपतः शुद्ध इति, तैश्च त्रयोदशभिर्मुहू तैराश्लेषादीनि उत्तराषाढापर्यन्तानि नक्षत्राणि शुद्धानि भवन्ति । अतआगतमभिजितो नक्षत्रस्य प्रथमसमये चन्द्रः उत्तरायणं करोत्यर्थः । एवं सर्वाण्यपि चन्द्रस्योत्तरायणानि अनयैवोपपत्या वेदितव्यानीति । उक्तश्च ग्रन्थान्तरे
"पण्णरसे च मुहुत्ते जोइत्ता उत्तरा आसाढाआ।
एक्कं च अहोरत्तं पविसइ अभितरे चंदो ॥१॥ छाया-पञ्चदश च मुहूर्ताः भुक्त्वा उत्तराषाढायाः।
एकं चाहोरात्रं प्रविशति अभ्यन्तरे चन्द्रः ॥१॥ यहां कितनेक नक्षत्र अर्द्धक्षेत्र वाले हैं वे *-३३६ साडे तेतीस भाग प्रमाणवाले होते हैं। कितनेक नक्षत्र व्यर्द्धक्षेत्र प्रमाणवाले होते हैं वे अर्धभाग अधिक सात ७३+६७ सडसठ भाग वाले होते हैं, ७+६७="+" = =
४१ । यहां पर गात्र को अधिकृत करके सडसठ से शुद्ध होते हैं अतः सडसठ से भाग करने से पूर्वोक्त तेरह मुहूर्त लब्ध होते हैं। उपर की राशि निर्लेप होने से शुद्ध ही हैं । उन तेरह मुहूर्त से अश्लेषा से उत्तराषाढा पर्यन्त के नक्षत्र शुद्ध होते हैं, अतः यह फलित होता है की अभिजित् नक्षत्र का प्रथम समय में चंद्र उत्तरायण को प्रवर्तित करता है। इस प्रकार चंद्र का सभा उत्तरायण आवृत्तियां इसी प्रकार जान लेवें । ग्रन्थान्तर में कहा भी है
'पण्णरसेव मुहत्ते जोइत्ता, उत्तरा आसाढाओ'।
एवं च अहोरत्तं पविसइ, अभितरे चंदो ॥१॥ તેઓ =૩૩ સાડીતેત્રીસ ભાગ પ્રમાણના હોય છે. કેટલાક નક્ષ દ્વયર્ધક્ષેત્ર પ્રમાણ વાલા હોય છે. તે અધ ભાગ અધિક ૭૬૭ સડસઠિયા સાત ભાગવાળા હોય છે. ७+९७=१४+३+९७=१५७६२=४१॥ मडीया मात्रने अधिकृत शने ससथा शुद्ध થાય છે. તેથી સડસડથી ભાગ કરવાથી પૂર્વોક્ત તેર મુહૂર્ત લબ્ધ થાય છે. ઉપરની રાશી નિલેપ હોવાથી શુદ્ધ થાય છે. તેર મુહૂર્તથી અશ્લેષાથી ઉત્તરાષાઢા પર્યન્તના નક્ષત્ર શુદ્ધ થાય છે. તેથી એ ફલિત થાય છે કે-અભિજીત નક્ષત્રના પહેલા સમયમાં ચંદ્ર ઉત્તરાયણ પ્રવતિત કરે છે. આ પ્રમાણે ચંદ્રની બધી ઉત્તરાયણ આવૃત્તિ આજ પ્રમાણે જાણવી ગ્રન્થાન્તરમાં કહ્યું પણ છે.
(पण्णरसेव मुहुत्ते जोइत्ता, उत्तरा आसाढाओ । एकच अहोरत्तं पविसह अमितरे चंदो ॥१॥
श्री सुर्यप्रति सूत्र : २
