________________
५१०
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे एकादिद्युत्तरगुणो शुवराशि भवति ज्ञातव्यः । अत्र द्युत्तरवृद्धथा-धुत्तरवृद्धया इत्युक्तत्वात् द्वयोर्द्वयोर्गुणकयोरन्तरे सर्वत्र एकमापतति । अतः सिद्धयति यत् एकस्माद् गुणकराशे रूर्व युत्तरवृद्धया गुणकराशौ चिन्त्यमाने तस्य राशे द्विगुणो रूपोनो भवति यथा एकस्यैकः, द्विकस्य त्रीणि, त्रिकस्य पञ्च, चतुष्कस्य सप्त-१४२-१=१२+२-१-३। ३+२-१= ५। ४४२-१७ । ५४२-१९ एवं क्रमेणोपपत्तो चिन्त्यमानायां धुत्तरचतुःशतप्रमाणस्य राशेद्युत्तरवृद्धथा अष्टौ शतानि व्युत्तराण्येव भवन्ति यथा-(४०२+२)-१-८०४ -१८०३ इत्येवं गुणकराशि रुपपाद्यः। अतएव पूर्वोदितो गुण्यगुणकयो तिरूपो राशिः पञ्चदशोत्तर नवशताधिक चतुश्चत्वारिंशत् सहस्रोवरित लक्षद्वयप्रमाणः-२४४९१५ चतुस्त्रिंशदधिकेन शतेन विभाज्य इति भागो ह्रियते-४१४४=१८२७+ लब्धानि भागफलान्यष्टादशशतानि सप्तविंशत्यधिकानि, शेषास्तिष्ठन्त्यशाः सप्तनवतिः, एतस्याः सप्तनवत्याः द्विकेनापवर्तनायां कृतायाम् =४८३ जाताः सार्दा अष्टचत्वारिंशत् सप्तपष्टिभागाः। सर्वत्र एक को छोड कर के कहें। इस से यह फलित होता है एक गुणक राशि के पश्चात् युत्तर वृद्धि से गुणक राशि के विचार में उस राशि का दुगुन रूपोन होता है जैसे एक का एक, दोका तीन, तीन का पांच चार का सात १+२-११ २+२-१=३ । ३+२--१८५। ४+२-१७ । ५+२-१=९ इस प्रकार के क्रम से उपपत्ति की विचारणा में चारसो दो प्रमाणवाली राशि का दुगुनी वृद्धि से आठसो तीन ही होते हैं जैसे की (४०२४२-१८०४-१% ८०३ इस प्रकार गुणक राशि का उपपादन करें । अतः पूर्वकथित गुण्य गुणक काधानरूप राशि दो लाख चुमालीस हजार नवसो पंद्रह २४४९१५। प्रमाण को एकसो चोतीस से भाग करे जैसे की- १८२७५२४ इस प्रकार भाग करने से भाग फल अठारहसो सताइस लब्ध होता है एवं सताणवें अंश शेष रहता है। इन सताणवें को दो से अपवर्तना करे ३४८३ तो सडसठिया વૃદ્ધિથી એમ કહેવાથી બબ્બે ગુણના અંતરમાં બધે એકને છોડીને કહેવું. આનાથી એ સિદ્ધ થાય છે કે-એક ગુણકરાશિની પછી ઘરની વૃદ્ધિથી ગુણકરાશિના વિચારમાં એ રાશિને બમણો રૂપન થાય છે જેમકે-એકનો એક બેના ત્રણ ત્રણના પાંચ, ચારના सात-१+२-१=१॥२+२-१=313+२-1=|४+२-१=७५.२-१८ ॥ प्रमाणना भथी ઉપપત્તિની વિચારણામાં ચાર બે પ્રમાણવાળી રાશીને બમણા વધારાથી આઠ ત્રણજ थाय छे. भ-(४०२+२-१८०४-१=८०3 240 प्रमाणे गुण४२॥शिने नावित ४शन સમજવી તેથી પહેલાં કહેલ ગુણ્ય ગુણકના ઘાત રૂપરાશિ બેલાખ ચુંમાલીસ હજાર નવો પંદર-૨૪૪૧૫ાને એકસે ચેત્રીસથી ભાગ કરે. જેમકે–૨ ૪૪૬૫=૧૮૨૭૬૪ આ પ્રમાણે ભાગ કરવાથી ભાગફળ અઢારસો સત્યાવીસ લબ્ધ થાય છે. અને સત્તાણું અંશ શેષ રહે છે. આ સત્તાણુને બેથી અપવર્તન કરવી છ=૪૮દ સડસઠિયા સાડાઅડતાલીસ
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2
