Page Text
________________
५०९
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ७५ द्वादश'प्राभृतम् युगादितः षट्सु दिवसेषु अतिक्रान्तेषु सप्तमस्य च दिवसस्य सार्टेषु पञ्चपञ्चाशत् सप्तपष्टिभागेषु गतेषु द्वितीयश्चन्द्रतः परिसमाप्तिमुपगच्छेदिति सिद्धयति ॥ एवमेव क्रमेण द्युत्तरचतुःशततमतों जिज्ञासायां गुणकराशिस्तु द्युतरक्रमेणार्थात् जिज्ञासितऋतुसंख्यां द्विगुणितां रूपोनां विधाय यद् भवेत् तावत्प्रमाणो गुणकराशिः स्यादिति तथा क्रियते-(४०२+२)१८०४-१८०३ व्युत्तराणि अष्टौ शतानि भवन्तीति, एतावत्प्रमाणो गुणकराशि
तिव्यः । अतएव स एव पूर्वोदितो ध्रुवराशिः पश्चोत्तरशतत्रयप्रमाणोऽष्टभिः शतैस्त्युत्तरे गुणनीय इति गुण्यते-३०५४८३०=२४४९१५ गुणिते च जाते द्वे लक्षे चतुश्चत्वारिंशत्सहस्राणि पश्चदशोत्तराणि नवशतानि च ॥ अत्र गुणकराशिचिन्तायां या युक्ति र्मया प्रतिपादिता तत्रोपपत्तिस्त्वीदृशी-मूले-'एगाइ विउत्तरगुणो धुवरासी होइ नायव्यो' है-६।५५: इस से यह फलित हुवा कि युग की आदि से छह दिवस वीत कर सातवें दिवस का सडसठिया साडे पचपन भाग जाने पर दूसरी चन्द्र ऋतु समाप्त होती है। इसी प्रकार क्रम से चारसो दो संख्यात्मक ऋतु कि विचारण में गुणक राशि द्युत्तर के क्रम से अर्थात् जिज्ञासित ऋतु संख्या को दोसे गुणाकरे रूपोन करे पश्चात् जो लब्ध हो उतने प्रमाण को गुणक राशि रक्खे जैसे कि-(४०२४२)-१८०४-१८८०३ आठसो तीन होते हैं। इतना प्रमाण वाला गुणक राशि समझे । अतः वही पूर्वोक्त ध्रुवराशि जो तीनसो पांच प्रमाण रूप है उसको आठसो तीन से गुणा करे जैसे कि ३०५४८०३= २४४९१५ गुणा करने से दो लाख चुमालीस हजार नवसो पंद्रह होते हैं । यहां गुणक राशि की विचारणा में मैंने जो युक्ति प्रतिपादित की है मूल में उसकी उपपत्ती इस प्रकार कही है-(एगाइ विउत्तरगुणो धुवरासी होई नायव्वो) यहां पर युत्तर वृद्धि से ऐसा कहने से दो दो गुणक के अन्तर में બધાને ક્રમાનુસાર અંકન્યાસ આ પ્રમાણે થાય છે. દા૫ ૫ આનાથી એ ફલિત થાય છે કે-યુગના આદિથી છ દિવસ પુરા થઈને સાતમા દિવસના સડસઠિયા સાડી પંચાવન ભાગ વીત્યા પછી બીજી ચંદ્રરૂતુ સમાપ્ત થાય છે. આ જ પ્રમાણેના ક્રમથી ચાર બે સંખ્યાવાળી રૂતુની વિચારણામાં ગુણકરાશિ ઇત્તરના કમથી એટલે કે જીજ્ઞાસિતરૂતુ સંખ્યાને બેથી ગુણાકાર કરવા ગુણાકાર કરીને તેમાંથી એક ન્યૂન કરવા તે પછી જે લબ્ધ થાય એટલા प्रभाशवाणी गुएराशि शमवी भ-(४०२+२)-१८०४-१८०३ मा शते मासे ત્રણ થાય છે. આટલા પ્રમાણની ગુણકરાશિ સમજવી. તે એજ પૂર્વોક્ત ધ્રુવરાશી કે જે ત્રણસો પાંચ ૩૦૫ા પ્રમાણની છે તેને આઠસો ત્રણથી ગુણાકાર કર જેમકે ૩૦૫+૮૦૩=૨૪૪૧૫ ગુણાકાર કરવાથી બે લાખ ચુંમાલીસ હજાર નવસો પંદર થાય છે. અહીં ગુણકરાશિની વિચારણામાં મેં જે યુક્તિ પ્રતિપાદિત કરેલ છે. મૂલમાં तना नि: 20 प्रमाणे छे.-(एगाइ विउत्तरगुणो धुवरासी होई नायव्वो) सही उत्तरनी
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર:
| SR No. | 006352 |
| Book Title | Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 1111 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_suryapragnapti |
| File Size | 77 MB |