________________
९२८
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे
9
क्खत्ता ति तं जहा कत्तिया रोहिणी मग्गसिरा' तावत् त्रीणि नक्षत्राणि नयन्ति, तद्यथाकृत्तिका रोहिणी मृगशिरा । तावत् श्रूयतां तावत् कृतिका रोहिणी संठाणा मृगशिराचेति त्रीणि नक्षत्राणि क्रमेण स्वस्वस्यास्तंगमेनाहोरात्र परिसमापकतया हेमन्तकालस्य तं प्रथमं मार्गशीर्षमासं परिसमाप्तिमुपनयन्ति । अथैषां भोगकालमाह - 'ता कत्तिया णक्खत्ते चोस अहोर णेइ, रोहिणी पण्णरस अहोरते णेइ, मग्गसिरा एवं अहोरतं णेइ' तावत् कृत्तिका नक्षत्रं चतुर्दश अहोरात्रान् नयति, रोहिणी पञ्चदश अहोरात्रान् नयति, संठाणा मृगशिरा एकमहोरात्रं नयति । तावदिति अत्रोतेषु त्रिषु नक्षत्रेषु प्रथमं कृत्तिका नक्षत्रं मार्गशीर्षमासस्य प्रथमविभागस्थान चतुर्दश अहोरात्रान् नयति-स्वस्यास्तंगमेनाहोरात्रपरिसमापकतया परिसमाप्तिमुपनयति । तदनन्तरं द्वितीयविभागस्थान् पञ्चदश अहोरात्रान् द्वितीयं रोहिणी नक्षत्रं स्वस्यास्तंगमेनाहोरात्रपरिसमापकतया समाप्तिमुपनयति । एवमत्रो - भयसंख्या मेलनेनैकोनत्रिंशत् अहोरात्रा : मार्गशीर्षमासस्य गता भवन्ति । अवशिष्टं को पूरित करते हैं ? वह आप कहईए । इस प्रकार श्री गौतमस्वामी के प्र को सुनकर उत्तर में श्री भगवान् कहते है - (ता तिणि णक्खत्ता ति तं जहा कत्तिया रोहिणी मग्गसिरा) कृत्तिका, रोहिणी एवं भृगशिरा ये तीन नक्षत्र क्रम से स्वयं अस्त होकर अहोरात्र को समाप्त करके हेमन्त कालिन पहला मार्गशीर्ष मास को समाप्त करते हैं । अब इसका भोगकाल दिखलाते है - (ता कतिया णक्खत्ते चोहस अहोरते णेइ, रोहिणी पण्णरस अहोरते णेइ, मग्गसिरा एग अहोरतं णेइ) यहां पर कहे हुवे तीन नक्षत्रों में प्रथम कृत्तिका नक्षत्र मार्गशीर्ष मास के प्रथम विभाग के चौदह अहोरात्र को स्वयं अस्त होकर अहोरात्र को समाप्त कर के उस मास को समाप्ति की और ले जाता है । तत्पश्चात् दूसरे विभाग के पंद्रह अहोरात्र को दूसरा रोहिणी नक्षत्र स्वयं अस्त होकर अहोरात्र को समाप्त कर के उस को समाप्ति की ओर ले जाता है । इस प्रकार यहाँ पर ये दोनों संख्या को जोडने से उन्तीस अहोरात्र मार्गश्री गौतमस्वाभीना प्रश्नने सांलजीने उत्तरमा श्रीभगवान् डे छे - ( ता तिष्णि कखत्ता णें ति तं जहा कत्तिया रोहिणी माग्गसिरा) वृत्ति रोहिणी भने भृगशिरा मे त्र नक्षत्र उभथी સ્વય અસ્ત થઈને અહેોરાત્રને સમાપ્ત કરીને હેમન્તકાળના પહેલા માશીષ માસને सभाप्त हुरे छे. हवे तेना लोग आज उथन रे छे. - ( ता कत्तिया णक्खत्ते चोदस अहोरत्ते इ रोहिणी पण्णरस अहोरते णेइ, मग्गसिरा एग अहोरत्तं णेइ) अडींयां उडेवाभां આવેલ ત્રણ નક્ષત્રામાં પહેલું કૃતિકા નક્ષત્ર માગશર માસના પ્રથમ વિભાગના ચૌદ અહોરાત્રને સ્વયં અસ્ત થઈને અહારાત્રને સમાપ્ત કરીને એ માસને પૂતિ કરે છે. તે પછી બીજા વિભાગના પંદર અડ્ડારાત્રને ખીજુ રહિણી નક્ષત્ર સ્વય' અસ્ત થઈએ અહારાવને સમાપ્ત કરીને તેને સમપ્તિ તરફ લઈ જાય છે. આ રીતે
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૧