________________
४७४
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे सहस्राणि इत्युक्तमीति ॥ इत्थं तापक्षेत्रसंस्थितिपरिमाणम् अन्धकारसंस्थितिपरिमाणं चोक्त्वा, दिनराग्यो य॑वस्थां च संविधाय, सम्प्रति पूर्वविभागेऽपरविभागे च यावर्ध्वमधश्च सूयौँ प्रकाशयतस्तत् प्रमाणनिरूपणार्थ प्रश्नमाह-'ता जंबूहीवे दीवे सूरिया केवइयं खेत्तं उड़ तवंति केवइयं खेत्तं अहे तवंति केवइयं खेत्तं तिरियं तवंति' तावत जम्बुद्वीपे द्वीपे सूर्यों कियत्क्षेत्रम् ऊर्ध्व तापयतः, कियत्क्षेत्रम् अधस्तापयतः कियत् क्षेत्रं तिर्यक तापयतः ॥-तावदिति प्राग्वत् परिभावनीयः। प्रश्नसूत्रमिदं गौतमः पृच्छति-तावदत्र जम्बूद्वीपे कियत्-कियत्प्रमाणं क्षेत्रं सूयौं ऊर्ध्व तापयत:-प्रकाशयतः, कियत्प्रमाणं क्षेत्रं चाधस्तापयतः, तथा कियत्प्रमाणं क्षेत्रं च तिर्यक-पाश्वदेशे तापयतः पूर्वभागेऽपर
इस प्रकार तापक्षेत्रसंस्थिति के परिमाण एवं अन्धकारसंस्थिति का परिमाण कहकर तथा दिवस रात्रि की व्यवस्था को दिखलाकर अब पूर्व विभाग में एवं पश्चिम विभाग में जितने ऊपर या नीचे के भाग में दो सूर्य प्रकाश करता है उसके प्रमाण का स्वरूप जानने के हेतु से गौतमस्वामी प्रश्न करते हैं (ता जंबुद्दीवे दीवे सूरिया केवइयं खेत्तं उडुं तवंति केवइयं खेत्तं अहे तवंति केवइयं खेत्तं तिरियं तवेंति) जम्बुद्धीप नाम के द्वीप में दोनों सूर्य कितने क्षेत्र को ऊपर में प्रकाशित करता हैं कितने क्षेत्र को नीचे में प्रकाशित करता है, कितने क्षेत्र को तिो प्रकाशित करते हैं ? गौतमस्वामी प्रश्न करते हुवे भगवान् को कहते हैं कि हे भगवन् इस जम्बूद्वीप में कितने प्रमाणवाले क्षेत्र को दोनों सूर्य उपर में प्रकाशित करते हैं तथा कितने प्रमाणवाले क्षेत्र को नीचे के भाग में प्रकाशित करता है ? एवं तथाच कितने प्रमाणवाले क्षेत्र को तिर्यक माने पार्श्वभाग में प्रकाशित करता है ? अर्थात् पूर्व भाग में
આ પ્રમાણે તાપક્ષેત્રસંસ્થિતિનું પરિમાણ અને અંધકારસંસ્થિતિનું પરિમાણુ કહીને તથા દિવસરાત્રીની વ્યવસ્થા બતાવીને હવે પૂર્વ વિભાગમાં અને પશ્ચિમ વિભાગમાં જેટલા ઉપરના કે નીચેના ભાગમાં બે સૂર્ય પ્રકાશ આપે છે તેના પ્રમાણુનું સ્વરૂપ જાણવા માટે श्री गौतमस्वामी प्रश्न ४२ छ. 'ता जंबुद्दीवे दीवे सूरिया केवइय खेत्तं उड्ढ तवेंति केवइयं खेत्तं अहे तवंति केवइयं खेत्तं तिरियं तवेंति) द्वीपमा भन्ने सूर्यो । ક્ષેત્રને ઉપરના ભાગમાં પ્રકાશિત કરે છે કેટલા ક્ષેત્રને નીચેની બાજુમાં પ્રકાશ આપે છે. અને કેટલા ક્ષેત્રમાં તિય ભાગને પ્રકાશિત કરે છે ? શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરતાં ભગવાનને કહે છે કે-હે ભગવનઆ જંબૂદ્વીપમાં કેટલા પ્રમાણુવાળા ક્ષેત્રને બન્ને સૂર્ય ઉપરની તરફ પ્રકાશિત કરે છે. તથા કેટલા પ્રમાણુવાળા ક્ષેત્રને નીચેના ભાગમાં પ્રકાશિત કરે છે. તથા કેટલા પ્રમાણુવાળા ક્ષેત્રને તિર્યક એટલે કે બાજુના ભાગમાં પ્રકાશિત કરે છે? અથાત્ પૂર્વ ભાગમાં પાછળના ભાગમાં અને પડખાના ભાગમાં કેટલા પ્રમાણવાળા ક્ષેત્રને સૂર્ય પ્રકાશિત કરે છે ? શ્રીગૌતમસ્વામીને આ પ્રશ્નને સાંભળીને તેના
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૧