________________
२१८
सूर्यप्रशप्तिसूत्रे रस्य प्रथमेऽहोरात्रे, यदा-यस्मिन् समये खलु-इति निश्चितं सूर्यः अभ्यन्तरानन्तरं-सर्वाभ्यन्तरान्मण्डलादनन्तरं द्वितीय मण्डलमुपसंक्रम्य-द्वितीयमण्डलं गत्वा चारं चरति, तस्मिन् द्वतीयमण्डले परिभ्रमति तदा खलु तानि मण्डलपदानि-मण्डलस्थानानि अष्टाचत्वारिंशतम् एकपष्टिभागा योजनस्य बाहल्येन-४८ योजनवृद्धया-एतावन्मात्रवृद्धथा, नवनवति योजनसहस्राणि षट्शतानि पञ्च चत्वारिंशदधिकानि पञ्चत्रिंशच्चैकषष्टिभागा योजनस्यायामविष्कम्भाभ्यामिति । तद्यथा-एकः सूर्यः सर्वाभ्यन्तरमण्डलगता नष्टाचत्वारिंशत मेकपष्टिभागान् योजनस्य भोगं भुनक्ति, तथा चापरे च द्वे योजने बहिरवष्टभ्य द्वितीये मण्डले चारं चरति, तथैव द्वितीयोऽपि सूर्यश्चारं चरति, तेन द्वयो योजनयोरष्टाचत्वारिंशतश्चैकषष्टिभागानां योजनस्य यदि द्वाभ्यां गुण्यते तदा गुणनफलं पञ्चयोजनानि पञ्चत्रिंशच्चैकपष्टिभागा योजनस्येति भवति (२+४८६)+२=५+३५, इति भवेत् (योजन परिभाव यह है कि नृतन संवत्सर के प्रथम अहोरात्र में जब सूर्य सर्वाभ्यन्तर मंडल के अनन्तर के मंडल में उपसंक्रमण करके अर्थात् दूसरे मंडल में जाकर के गति करता है अर्थात् उस दूसरे मंडल में भ्रमण करता है तब वे मंडल स्थान एक योजन का अडतालीस इकसठिया भाग बाहल्य से-४८ इतने प्रमाण की वृद्धि से नन्नाणु हजार छसो चोपन योजन तथा एक योजन का पांत्रीस इकसठिया भाग आयामविष्कम्भ से होता है। जो इस प्रकारएक सूर्य सर्वाभ्यन्तर मंडलगत एक योजन के अडतालीस इकसठिया भाग भोग करता है, तथा दूसरा दो योजन बाहर के भोग कर दूसरे मंडल में गति करता है उसी प्रकार दूसरा सूर्य भी गति करता है अतः दो दो योजन तथा एक योजन का अडतालीस इकसठिया भाग को दो से गुणा किया जाय तो गुणन फल पांच योजन तथा एक योजन का पैंतीस इकसठिया भाग होता है जैसे-२+४८+२=५+३५ योजन परिभाषा से इस प्रकार होता है। કહેવાને ભાવ એ છે કે નવીન સંવત્સરના પહેલી રાત્રીમાં જ્યારે સૂર્ય સર્વોત્યંતર મંડળની પછીના મંડળમાં ઉપસક્રમણ કરીને અથતું બીજા મંડળમાં જઈને ગતિ કરે છે, અર્થાત્ એ બીજા મંડળમાં ભ્રમણ કરે છે. ત્યારે એ મંડળ સ્થાને એક જનના અડતાલીસ એકસડિયા ભાગ બાહલ્યથી ૪૮ : આટલા પ્રમાણુની વૃદ્ધીથી નવ્વાણુ હજાર છ ચેપન તથા એક એજનના પાંત્રીસ એકસડિયા ભાગ આયામવિધ્વંભથી થાય છે. જે આ પ્રમાણે એક સૂર્ય સર્વાન્તરમંડળના એક વૈજનના અડતાલીસ એકસડિયા ભાગ ભગવે છે. તથા બહારના બે જન ભેળવીને બીજા મંડળમાં ગતિ કરે છે. તેવી જ રીતે બીજે સૂર્ય પણ ગતિ કરે છે, તેથી બે બે જન તથા એક એજનના અડતાલીસ એકસડિયા ભાગને બેથી ગણવામાં આવે તે ગુણન ફલ પાંચ જન તથા એક એજનના પાંત્રીસ એકસઠિયા ભાગ થાય છે. જેમકે રx૪૮ +=૫૪૩૫ રન આ રીતે જન પ્રમાણ થાય છે,
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૧
