________________
प्रबोधिनी टीका पद ३४ सू० २ नैरयिकादीन (माहारविषयका भोगादिनिरूपणम् ८४१ शतानि भवन्ति ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'पसत्था वि अपमत्था वि' प्रशस्तान्यपि अप्रशस्तान्यपि नैरयिका णामध्यवसानानि भवन्ति, एवं जाव घेमाणियाणं' एवम् - नैरयिकाणामिव यावत् - असुरकुमारादि भवनपति पृथिवीकायिकाद्ये केन्द्रिय विकलेन्द्रिय पञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिक मनुष्यवानव्यन्तरज्योतिष्कवैमानिकानामपि असंख्येयानि अध्यवसानानि प्रशस्तानि अप्रशस्तानि च भवन्ति तेषां प्रतिसमयमन्यान्याध्यवसायानां सद्भावात्, अथ पञ्चमं सम्यक्त्वाद्यधिगममधिकृत्याह - 'नेरइयाणं भंते ! कि सम्मत्ताभिगमी मिच्छत्ताभिगमी !" हे भदन्त ! नैरयिकाः खलु किं सम्यक्त्वाधिगामिनः सम्यक्त्वप्राप्तिमन्तो भवन्ति ? किं वा मिथ्यात्वाधिगामिनः - मिथ्यात्वप्राप्तिमन्तो भवन्ति ? किं वा सम्यक्त्व मिथ्यात्वाधिगामिनो भवन्ति ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'सम्मत्ताभिगमी विमिच्छत्ताभिगमी वि सम्मामिच्छत्ताभिगमी वि' नैरयिकाः सम्यक्त्वाधिगामिनोऽपि मिथ्यात्वाधिगामिनोऽपि भगवान् हे गौतम ! नारको के अध्यवसान प्रशस्त भी होते हैं, अप्रशस्त भी होते हैं ।
नारकों के समान असुरकुमार आदि भवनपतियों के, पृथिवीकायिक आदि एकेन्द्रियों के, विकलेन्द्रियों के, पंचेन्द्रियतियेचों के, मनुष्यों के, वानव्यन्तरों के, ज्योतिकों के और वैमानिकों के भी अध्यवसान असंख्यात होते हैं और वे प्रशस्त भी होते हैं तथा अप्रशस्त भी होते हैं। क्योंकि उनमें प्रत्येक समय निराले निराले अध्यवसाय होते रहते हैं ।
अब सम्यक्त्वाधिगम नामक पांचवां द्वार कहते हैं
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! नारक जीव क्या सम्यक्त्वाधिगामी अर्थात् arera की प्राप्ति वाले होते हैं, मिथ्यात्वाधिगामी होते हैं अथवा सम्यक्व मिथ्यात्वाधिगामी होते हैं ?
भगवान् हे गौतम ! नारक जीव सम्यक्त्वाधिगामी भी होते हैं, मिथ्या. શ્રી ભગવાન્-હે ગૌતમ! નારકોનાં અધ્યવયાન પ્રશસ્ત પણ હોય છે, અપ્રશસ્ત પણ હાય છે.
નારકાની જેમ અસુરકુમાર આદિ ભવનપતિમાનાં પૃથ્વીકાયિકાદિ એકેન્દ્રિયાનાં, विश्वेन्द्रियोनां, यथेन्द्रियतिय स्थानां, मनुष्योनां, वानत्र्यंतनां, ज्योतिष्ोनां वैमानिनां પણ અધ્યવસાન અસ ંખ્યાત હાય છે અને તેએા પ્રશસ્ત પશુ ડેાય છે તેમ જ અપ્રશસ્ત પણ ડાય છે, કેમ કે તેમનામાં પ્રત્યેક સમય ભિન્ન ભિન્ન અધ્યવસાય થતાં રહેતા હૈાય છે. હવે સમ્યક્ત્વાધિગમ નામક પાંચમાં દ્વારને કઠે છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! નારક જીવ શુ' સમ્યક્ત્વાધિગામી અર્થાત્ સકૃત્વ પ્રાપ્તિવાળા હોય છે, મિથ્યાવાધિગામી ડાય છે, અથવા સમ્યક્ત્વ મિથ્યાત્વાધિગામી હોય છે ? શ્રી ભગવાન—હૈ ગૌતમ ! નારક જીવ સમ્યકૃત્વાધિગામી પણ હાય છે, મિથ્યાત્વા
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫