________________
८०८
प्रशापनासूत्रे गसंठाणसंठिए पण्णत्ते' पटहसंस्थानसंस्थित:-पटहस्तावद् वाद्यविशेषः किश्चिदायत उपर्यधश्च समप्रमाण स्तदाकारेण संस्थितः पटहसंस्थानसंस्थितः वानव्यन्तराणामवधिः प्रज्ञप्तः, 'जोइसियाणं पुच्छा' ज्योतिष्काणामवधिः किं संस्थानसंस्थितः प्रज्ञप्तः ? इति पृच्छा, भगवानाह-'गोयमा ' हे गौतम ! 'झल्लरि संठाणसंठिए पण्णत्ते' झल्लरी संस्थानसंस्थित:झल्लरी तावत् चर्मावनद्धविस्तीर्ण वलयाकारा वाद्यविशेषरूपा तदाकारेण संस्थितो ज्योतिष्काणामवधिः प्रज्ञप्तः, 'सोहम्मगदेवाणं पुच्छा' सौधर्मकदेवानामवधिः किं संस्थानसंस्थितः प्रज्ञप्तः ? इति पृच्छा, भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'उडमुयंगागारसंठिए पण्णत्ते' ऊध्र्वमृदङ्गाकारसंस्थितः सौधर्मदेवानामवधिः प्रज्ञप्तः, ‘एवं जाव अच्चुयदेवाणं' एवम्सौधर्मदेवानामिव यावत्-ईशानसनत्कुमारमाहेन्द्रब्रह्मलोकलान्तकमहाशुक्रसहस्रारानतप्राणतारणाच्युत देवानामपि अवधिर्मदङ्गसंस्थानसंस्थितः प्रज्ञप्तः, मृदङ्गश्च वाद्यविशेषोऽधस्ताद् कहा गया हैं ?
भगवान् हे गौतम ! पटह (ढोल) के आकार का होता है । पटह एक प्रकार का वाजा है जो किंचित् लम्बा होता है और ऊपर-नीचे समप्रमाण वाला होता है !
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! ज्योतिषक देवों के अवधि का कैसा आकार कहा गया है ?
भगवान्-गौतम! झल्लरी के आकार का अवधि ज्योतिष्क देवों का होता है झल्लरी भी एक प्रकार का वाद्य है जो गोलाकार होता है और जिसे डफली भी कहते हैं ! ___ गौतमस्वामी-हे भगवन् ! सौधर्मदेवो का अवधि किस आकार का कहा गया है ?
भगवान-गौतम ! सौधर्मदेवों का अवधि ऊर्ध्व मृदंग के आकार का होता है।
इसी प्रकार ईशान, सनत्कुमार, माहेन्द्र, ब्रह्मलोक, लान्तक, महाशुक्र, सहस्रार, आनत, प्राणत, आरण और अच्युत देवों का अवधि भी मृदंग के ही વાજીંત્ર છે, જે કાંઇક લાંબુ હોય છે અને ઉપર નીચે પ્રમાણ હોય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન ! તિષ્ક દેના અવધિ કેવા આકારના કહેલા છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! ઝલરીના આકારના અવધિ તિષ્ક દેના હોય છે. ઝલ્લરી એક પ્રકારનું વાદ્ય છે, જે ગોળાકાર હોય છે અને જેને ડફલી પણું કહે છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્ ! સૌધર્મ દેના અવધિ કેવા આકારના કહેલા છે ? શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! સૌધર્મ દેના અવધિ ઊર્ધ્વ મૃદંગના આકારના હોય છે.
से प्रारे शान, सनमा२, माहेन्द्र, ब्रह्मा, alrds, महाशु, सखार, આનત, પ્રાણત, આરણ, અમૃત દેવેના અવધિ પણ મૃદંગના જ આકારના હોય છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
