________________
७७०
प्रज्ञापनासूत्रे संयत नो असंयत नो संयतासंयता भवन्ति ? इति पृच्छा, भगवानाह-'गोयमा!' हे गौतम ! 'पंचिदितिरिक्ख णिया नो संजया असंजया वि संजयासंजया वि नो नो संजय नो असंजय नो संजयासंजया वि पञ्चेन्द्रियतियग्योनिका नी संयता भवन्ति भपि तु असंयता अपि भवन्ति संयतासंयता अपि भवन्ति किन्तु नो नो संयत नो असंयत नो संयतासंयता या भवन्ति प्रागुक्तयुक्तेः, गौतमः पृच्छति-'मणुस्प्ताणं पुच्छा' मनुष्याः खलु कि संयता: किंवा असंयताः किं संयतासंयताः, किंवा नो संथत नो असंयत नो संयतासंयता भवन्ति ? इति पृच्छा, भगबानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'मणूसा संजया वि असंजया वि संजयासंजपावि नो नो संजय नो असंजय को संजयासंजया' मनुष्याः संयता अपि भवन्ति असंयता अपि संयतासंयता अपि भवन्ति किन्तु नो नो संयत नो असंयत नो संयतासंयता भवन्ति सिद्धाना मेव उक्तत्रितयप्रतिषेधविषयत्यात् 'याणमंतरजोइसियवेमाणिया जहा नेरइया'
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! पंचेन्द्रिय तिर्यग्योनिक क्या संयत होते हैं ? क्या असंयत होते हैं ? क्या संयतासंयत होते हैं ? क्या नो संयत-नोअसंयत नोसंयतासंयत होते हैं ? ____ भगवान्-हे गौतम ! पंचेन्द्रिय तिर्यच संयत नहीं होते, किन्तु असंयत होते हैं, संयतासंयत भी होते है किन्तु नो संयत-नोअसंयत नोसंयतासंयत नहीं होते । यहां भी युक्ति पूर्ववत् समझ लेना चाहिए।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! मनुष्य क्या संयत होते हैं, असंयत होते हैं, संयतासंयत होते हैं अथवा नोसंयत-नोअसंयत नोसंयतासंयत होते हैं ? __ भगवान्-हे गौतम ! मनुष्य संयत भी होते हैं, असंयत भी होते हैं, संयतासंयत भी होते हैं किन्तु नोसंयत-नो असंयत-नोसंयतासंयत नहीं होते हैं, क्योंकि केवल सिद्ध ही उक्त तीनों के निषेध के पात्र हैं। __ वानव्यन्तर, ज्योतिष्क और वैमानिक नारकों के समान असंयत ही होते
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવાન ! પંચદ્રિય તિગેનિક શું સંયત હોય છે? શું અસંમત હોય છે ? શું સંયતાસંયત હોય છે? શું ને સંયત ને - અસંયત ને સંયતાसयत डोय छे ?
શ્રી ભગવાન ગૌતમ ! પંચેન્દ્રિય તિય"ચ સંયત નથી હોતા, પણ અસંત હોય છે, સંયતાસંયત પણ હોય છે, પણ સંયત–નો અસંયત ને સંયતાસ યત નથી હતા અહીં પણ યુતિ પૂર્વવત્ સમજી લેવી જોઈએ.
શ્રી ગૌતમસ્વામી- હે ભગવન્! મનુષ્ય શું સંયત હેય છે, અસંયત હોય છે, સંયતાસંમત હોય છે અથઇ ને સંયત-ને અસંયતિ–નો સંયતાસંયત હોય છે ?
શ્રી ભગવાન્ હે ગૌતમ ! મનુષ્ય સયત પણ હોય છે, અસંયત પણ હોય છે, સંયતા સંવત પણ હોય છે, પણ તે સંયત- અક્ષયત–ને સંયતાસંયત નથી હોતા કેમકે કેવલ સિદ્ધ જ ઉક્ત ત્રણ નિષેધને પાત્ર છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫