Page Text
________________
प्रबोधिनी टोका पद ३० सू० १ साकारानाकार पश्यन्तानिरूपणम्
७३९
ज्ञानिनो विभङ्गज्ञानितो भवन्ति ते खलु जीवाः साकारपश्यन्तिनो व्यपदिश्यन्ते तेषां ज्ञानानां साकारवश्यन्तावश्वेन तद् विशिष्टजीवानामपि तद् व्यपदेशात्, किन्तु - ' जे गं जीवा चक्खुणी ओहिदंसणी केवलदंसणी तेणं जीवा अणागारपस्सी' ये खलु जीवा सुदर्शननोऽवधिदर्शनिनः केवलदर्शनिनो भवन्ति ते खलु जीवा अनाकारपश्यन्तिनो व्यपदिश्यन्ते तेषां ज्ञानानामनाकारपश्यन्तावत्वेन तद्विशिष्टजीवानामपि तद् व्यपदेशः, प्रकृतमुपसंहरन्नाह - ' से एते द्वेणं गोयमा ! एवं बुब्चइ-जीवा सागारपस्सी वि अगागारपस्सी वि' हे गौतम! तत् अथ एतेनार्थेन एवम् उक्तरीत्या उच्यते यत् - जीवाः साकारपश्यन्तिनोऽपि भवन्ति अनाकार पश्यन्तिनोऽपि भवन्ति, इति, गौतमः पृच्छति - 'नेरइयाणं भंते ! किं सागारस्सी ?' अणागारपस्सी ?' हे भदन्त ! नैरयिका खलु किं साकारपश्यन्तिनो भवन्ति ? किंवा अनाकार पश्यन्तिनो भवन्ति ? भगवानाह - 'गोयमा ! एवं चेव' हे गौतम ! एवश्चैवtatatत्यैव नैरयिकाः साकारपश्यन्तिनो भवन्ति, अनाकारपश्यन्तिनोऽपि भवन्ति, किन्तु
भगवान् हे गौतम! जो जीव श्रुतज्ञानी हैं, अवधिज्ञानी हैं, मन:पर्ययज्ञानी हैं या केवलज्ञानी हैं, श्रुताज्ञानी अथवा विभंगज्ञानी हैं, वे साकार पश्यन्ता वाले कहलाते हैं, क्योंकि उनका ज्ञान साकार पश्यन्ता है, अतएव वे जीव साकार पश्यन्ता वाले कहे जाते हैं, किन्तु जो जीव चक्षुदर्शनी अवधिदर्शनी और केवलदर्शनी हैं, वे जीव अनाकार पश्यन्ता वाले कहे जाते हैं, क्यों कि उनका बोध अनाकार पश्यन्ता रूप हैं । इस हेतु से, हे गौतम! यह कहा जाता किं जीव साकार पश्यन्ता वाले भी और अनाकार पश्यन्ता वाले भी हैं। गौतमस्वामी - हे भगवन् ! नारक जीव साकार पश्यन्ता वाले हैं या अनाकार पश्यन्ता वाले हैं ?
भगवान् - हे गौतम ! इसी प्रकार, अर्थात् जीवों की तरह नारक भी साकार पश्यन्ता वाले भी हैं और अनाकार पश्यन्ता वाले भी है। पहले की अपेक्षा શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! જે જીવ શ્રુતજ્ઞાની, અવધિજ્ઞાની છે, મન:પર્યાંવજ્ઞાની છે અગર કેવલજ્ઞાની છે, શ્રુતાજ્ઞાની અથતા વિભગજ્ઞાની છે, તે સાકાર પશ્યન્તાવાળા કહેવાય છે, કેમકે તેમનું જ્ઞાન સાકાર પશ્યન્તા છે, તેથી જ તે જીવા સાકાર પશ્યન્તાવાળા કહેવાય છે. પણ જે જીવ ચક્ષુઃની, અચક્ષુ દની, અવધિદશની અને કૅવલદની છે, તે જીવા અનાકાર પશ્યન્તાવાળા કહેવાય છે, કેમ તેમના એધ અનાકાર પશ્યન્તા રૂપ છે. એ હેતુથી હું ગૌતમ ! એમ કહેવાય છે કે જીવ સાકાર પશ્યન્તાવાળા પણ અને અનાકાર પશ્યન્તાવાળા પણ છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! નારક જીવ સાકાર પશ્યન્તાવાળા છે અગર અનાકાર પરયન્તાવાળા છે ?
શ્રી ભગવાન્ હે–ગૌતમ! એ જ પ્રકારે અર્થાત્ જીવાની જેમ નારક પણ સાકાર
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
| SR No. | 006350 |
| Book Title | Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1980 |
| Total Pages | 1173 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 76 MB |