________________
७३४
प्रज्ञापनासूत्रे
२, 'केवलक्षण अणागारपासणया ३' केवलदर्शनानाकारवश्यन्ता ३ च इत्येवं सामान्येन जीवपद विशेषणराहित्येन पश्यन्तां प्ररूप्य सम्प्रति जीवपदविशेषणविशिष्टां तां प्ररूपयितुमाह - ' एवं जीवाणं पि' एवम् पूर्वोक्तरीत्या जीवानामपि जीवपदविशेषसहिताऽपि पश्यन्ता - पूर्वोक्त साकारानाकाररूपा वक्तव्या, अथ चतुर्विंशतिदण्डककमेण तां प्ररूपयितुमाह'नेरइयाणं भंते ! कइविहा पासणया पण्णत्ता ?' हे भदन्त ? नैरयिकाणां कतिविधा पश्यन्ता प्रज्ञप्ता ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'दुविहा पण्णत्ता' नैरयिकाणां द्विविधा पश्यन्ता प्रज्ञप्ता, 'तं जहा - सागारपासणया, अणागारपासण्या' तद्यथा - साकार पश्यन्ता, अनाकारपश्यन्ता च, गौतमः पृच्छति - "नेरइयाणं भंते ! सागारपासणया कइविहा पण्णत्ता ?' हे भदन्त ! नैरयिकाणां साकारपश्यन्ता कतिविधा प्रज्ञप्ता ? : भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'चउच्चिहा पण्णत्ता' नैरयिकाणां साकार पश्यन्ता चतुर्विधा प्रज्ञप्ता, 'त जहा - सुयणाण पासण्या, ओहिणाण पासणया, सुयअण्णाण पासण्या, विभंगणाण पासणया' तद्यथाकार पश्यन्ता । इस प्रकार सामान्य रूप से पश्यन्ता का निरूपण कर के अब जीव पद विशेषण विशिष्ट पश्यन्ता का निरूपण करते हैं-इसी प्रकार जीवों की पश्यन्ता भी समझना चाहिए । अर्थात् जीवों की पश्यन्ता भी दो प्रकार की है। उसमें साकार पश्यन्ता छह प्रकार की और अनाकार पश्यन्ता तीन प्रकार की है।
अब चौवीस दण्डकों के क्रम से पश्यन्ता का निरूपण किया जाता हैगौतमस्वामी - हे भगवन ! नैरयिकों की पश्यन्ता कितने प्रकार की कही है ? भगवान - हे गौतम! नैरयिकों की पश्यन्ता दो प्रकार की कही है साकार पश्यन्ता और अनाकार पश्यन्ता ।
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! नैरयिकों की साकार पश्यन्ता कितने प्रकार की कही है ?
भगवान् - हे गौतम! नैरयिकों की साकार पश्यन्ता चार प्रकार की कही પશ્યન્તા. આ રીતે સામાન્ય રૂપથી પશ્યન્તાનુ નિરૂપણ કરીને હવે જીવ પદ વિશેષણુ થાળા પશ્યન્તાનું નિરૂપણ કરે છે. આજ પ્રમાણે જીવેાની પશ્યન્તા ખાસ સમજવી જોઇએ. અર્થાત્ જીવાની પશ્યન્તા પણ એ પ્રકારની છે. તેમાં સાકાર પશ્યન્તા છ પ્રકારની અને અનાકાર પશ્યન્તા ત્રણ પ્રકારની છે.
હવે ચાવીસ દડકાના ક્રમથી પશ્યન્તા કેટલા પ્રકારની કહેલી છે? તે મતાવે છેશ્રીગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! નાયિકાની પશ્યન્તા કેટલા પ્રકારની કહેલી છે ? શ્રીભગવાન-ડે ગૌતમ! નાયિકાની પશ્યન્તા બે પ્રકારની કહી છે સાકાર પશ્યન્તા અને અનાકાર પશ્યન્તા.
શ્રીગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! નેરિયકાની સાકાર પશ્યન્તા કેટલા પ્રકારની કહેલી છે ? શ્રીભગવાન-હે ગૌતમ! નેયિકાની સાકાર પશ્યન્તા ચાર પ્રકારની કહી છે જેમ કે
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫