Page Text
________________
प्रज्ञापनासूत्रे वक्तव्या, न तदन्येषाम् , तत्र पदमलेश्या शुक्ललेश्या च पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकेषु मनुष्येषु वैमानिकेषु चोपलभ्यते न तदन्येषु इति तयोर्लेश्ययो श्चत्वारि पदानि भवन्ति-समुच्चयजीवपदं पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकपदं मनुष्यपदं वैमानिकपदश्च, तत्र सर्वत्रापि एकत्वप्ररूपणे 'स्य दाहारकः स्यादनाहारकः' इत्येक एवमङ्गः, बहुत्वेतु भङ्गत्रयम् इत्यतिदिशन्नाह-'म्हलेसाए सुकलेसाए य जीवादिओ तियभंगो' पद्मले श्यायां शुक्ल लेश्यायाञ्च जीवादिक:समुच्चयजीवप्रभृति पूर्योक्तपदचतुष्टये प्रत्येकं विक मङ्गो बोध्यः, तद्यथा-सर्वेऽपि आहा. रकाः १, 'अथवा आहारकाश्चानाहारषश्च २, अधवा आहार काश्च अनाहारकाश्च ३' इति, 'अलेसा जीवा मणुस्सा सिद्धा य एगत्तेण वि पुहुत्तेण चि नो आहारगा, अणाहारगा' अले. देवलोकों के वैधानिक देव तेजोलेश्या वाले होते हुए भो पृथिवीकायिक आदि तीन में उत्पन्न होते हैं।
इसी प्रकार पद्मलेश्या और शुक्ललेश्या का जिन जीयो में संभव है, उन्हीं में उस लेश्या को लेकर आहारक-अनाहारक संबंधी विचारणा करनी चाहिए, जिन में ये लेश्याएं नहीं पाई जाती उनमें विचारणा नहीं करना चाहिए । पद्मलेश्या और शुक्ल लेश्या पंचेन्द्रियतिर्यचों में मनुष्यो में और वैमानिक देवों में ही पाई जाती है, अन्य में नहीं, अतएव इन दोनों लेश्याओं में चार पद ही होते हैं-समुच्चय जीव पद, पंचेन्द्रिय तिर्यंच पद, मनुष्य पद और वैमानिक पद । इन चारों पदों में एकत्य की प्ररूपणा में एक ही भंग होता है, यथा-'स्यात् एक आहारक, स्यात् एक अनाहारक ।' बहत्व की विवक्षा में तीन भंग पाए जाते हैं, यह कथन करते हैं-पद्मलेश्या और शुक्ललेश्या में समुच्चय जीय आदि पूर्वोक्त प्रत्येक पद में तीन तीन भंग होते हैं, यथा-(१) सभी आहारक (२) बहुत आहारक एक अनाहारक और (३) बहुत आहारक, बहुत अनाहारक। __ अलेश्य अर्थात् लेश्यारहित समुच्चय जीव, मनुष्य अयोगि केवली और વાળ હોવા છતાં પણ પૃથ્વીકાયિક આદિ ત્રણમાં ઉત્પન્ન થાય છે. એ જ પ્રકારે પધલેશ્યા અને શુકલેશ્યા જે જેમાં સંભવે છે, તેમાં તે વેશ્યાને લઈને આહારક-અનાહારક સંબંધી વિચારણા કરવી જોઈએ, જેમનામાં આ વેશ્યાઓ નથી હોતી તેમનામાં વિચારણા ન કરવી જોઈએ. પદુ મલેશ્યા અને સુલેશ્યા પંચેન્દ્રિય તિયામાં મનુષ્યમાં અને વૈમાનિક દેવોમાં જ મળે છે. અન્યમાં નહીં. તેથી જ આ બને વેશ્યાઓમાં ચાર પદ્ધ જ થાય છે. સમુચ્ચય જીવ પદ, પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ પદ, મનુષ્યપદ અને વૈમાનિક પદ આ ચારે પદોમાં એકત્વની પ્રરૂપણામાં એક જ ભંગ થાય છે. જેમ કે સ્યાત્ એક આ હરક સ્યાત એક અનાહારક, બહત્વની વિક્ષામાં ત્રણભંગ મળે છે, એ કચન કરે છે. પદ્મલેથા અને શુકલેશ્યોમાં સમુચ્ચય જીવ આદિ પૂક્તિ પ્રવેકપદમાં ત્રણ-ત્રણ ભંગ થાય છે, જેમ કે- (૧) બધા આહારક (૨) ઘણા આહારક એક અનાહારક અને (૩) ઘણુ આહા૨ક ઘણા અનાહારક. અલે અર્થાત્ લેશ્યા રહિત સમુચ્ચય
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
| SR No. | 006350 |
| Book Title | Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1980 |
| Total Pages | 1173 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 76 MB |