________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २८ सू० १ सचित्ताहारादिनिरूपणम्
५४९ भयन्ति ? भगवानाह-'हंता, आहारट्ठी' हे गौतम ! हन्त सत्यम् नैरयिका आहारार्थिनी भवन्ति, इति द्वितीयं द्वारम्, गौतमः पृच्छति-'नेरइयाणं भंते ! केवइकालस्स आहारट्ठे समुप्पजइ ?' हे भदन्त ! यदि नैरयिका आहारार्थिनो भवन्ति तर्हि तेषां कियता कालेन आहारार्थ:-आहारस्वरूपं प्रयोजनम् आहाराभिलाष इत्यर्थः समुत्पद्यते ? कालस्येति तृतीयार्थे षष्ठी, भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'नेरइयाणं दुविहे आहारे पण्णत्ते नैरयिकाणां द्विविधः आहारः प्रज्ञप्तः, 'तं जहा-भाभोगनिवत्तिए य अणाभोगनिव्वत्तिए य' तद्यथाआभोगनिर्वतितश्च अनामोगनिर्वर्तितश्च, तत्र आभोगेन-आलोचनेन अभिसन्धिना इच्छया निर्वतित:-निष्पादितः-उत्पादित इत्यर्थः-'आहार यामि' इत्येव मिच्छापूर्वकं निष्पादित इति भावः, तद्भिन्नः अनाभोगनिवर्तितः-अनिच्छापूर्वकं निर्मापित इत्यर्थः, तत्थ णं जे से अणाभोगनिव्वत्तिए से णं अणुसमयमविरहिए आहारटे समुपज्जइ' तत्र खलु तयोरा भोगानाभोगनिवर्तितयोराहारयोर्मध्ये योऽपौ अनाभोगनिर्वर्तितः आहारो भवति स खलु अनुसमयम्प्रतिसमयम् समये समये इत्यर्थः, अविरहितः-आभवपर्यन्तं सातत्येन प्रवर्तमानः आहारार्थः समुत्पद्यते तथाच अनुसमयमविच्छेदेनाभोगनिर्वर्तित आहारार्थः समुत्पद्यमानः ओजआहा
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! क्या नारक आहारार्थी होते हैं ? .
भगवान्-हां, गौतम ! नारक आहारार्थी होते हैं, अर्थात् उन को आहार की अभिलाषा होती है। ___ गौतमस्वामी-हे भगवन् ! यदि नारक आहारार्थी होते हैं तो कितने काल में उन को आहार की अभिलाषा उत्पन्न होती है ?
भगवान्-हे गौतम ! नारकों का आहार दो प्रकार का होता है, वह इस प्रकार है-आभोगनिर्वतित अर्थात् इच्छापूर्वक होनेवाला और अनाभोगनि. पतित अर्थात् विना उपयोग, विना इच्छा होनेवाला आहार इनमें से अनाभो. गनिवतित आहार प्रति समय निरन्तर, भवपर्यन्त होता रहता है। यह अनाभोगनिर्वतित आहार ओज आहार आदि के रूप में जानना चाहिए । दूसरा
શ્રીગૌતમસ્વામી–હે ભગવન! શું નારક આહારાર્થ હોય છે કે નહીં?
શ્રીભગવાન-હે ગતમ! હા, નારક આહારથી હોય છે, અર્થાત્ તેમને આહારની અભિલાષા થાય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન! યદિ નારક આહારથી હોય છે તે કેટલા કાળમાં તેમને આહારની અભિલાષા ઉત્પન્ન થાય છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! નારકના આહાર બે પ્રકારના હોય છે, તે આ રીતે છેઆભગનિવર્તિત અર્થાત્ ઇચ્છા પૂર્વક થનાર આહાર અને અનાગનિવર્તિત અર્થાત્ વિના ઉપયોગ-ઇચ્છા વગર થનાર આહાર તેમાંથી અનાગનિવર્તિત આહાર પ્રતિ સમય નિરન્તર, ભવપર્યન્ત થતા રહે છે, આ અ ગનિર્વતિત આહાર જાણકાર
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
