________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २६ सू० १ कर्मवेदबन्धनिरूपणम्
५१३ अबन्धको वा भवति, 'अक्सेसा णारयादीया सत्तविहबंधगा य अट्टविहबंधगा य एवं जाव वेमाणिया' अवशेषाः-जीव मनुष्यभिन्ना नारकादिकाः वेदनीयं कर्म वेदयमानाः सप्तविधबन्धकाश्च अष्टविधवन्ध काश्च भवन्ति, एयम्-नैरयिकरीत्या यावद-असुरकुमारादि भवनपतिपृथिवीकायिकाये केन्द्रिय विकलेन्द्रिय पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकवानव्यन्तर ज्योतिष्कवैमानिकाः वेदनीयं कर्म वेदयमानाः सप्तविधवन्ध काश्च अष्टविधबन्धकाश्च भवन्ति, अथ बहुत्यमधिकृत्याह-'जीवा णं भंते ! वेयणिज्ज कम्मं वेदेमाणा कइ कम्मपगडीओ बंधंति ?' हे भदन्त ! जीवाः खलु वेदनीयं कर्म वेदयमानाः कति कर्मप्रकृती बंधनन्ति ? भगवानाह-'गोयमा" हे गौतम ! 'सव्ये ताव हो जा सत्तविहबंधगा य अट्टविहबंधगा य एगविहबंधगा य' सर्वेऽपि तावद् जीयाः वेदनीयं कर्म वेदयमाना भवेयुः सप्तविधबन्धकाश्च अष्टविधवन्ध
समुच्चय जीव और मनुष्य के सिवाय शेष नारक आदि वैमानिकों तक के जीव सात के बन्धक और आठ के बन्धक होते हैं। अर्थात् नारक; असुरकुमार आदि भवनपति, पृथ्वीकायिक आदि एकेन्द्रिय, चिकलेन्द्रिय, तिच पंचेन्द्रिय, वानव्यन्तर, ज्योतिष्क और वैमानिक वेदनीयकर्म का वेदन करते हुए सात प्रकृतियों का या आठ प्रकृतियों का बन्ध करते हैं।
अब बहुत्य की विवक्षा करके प्ररूपणा की जाती है
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! वेदनीयकर्म का वेदन करते हुए अनेक जीय कितनी कर्मप्रकृतियों का बन्ध करते हैं !
भगवान्-हे गौतम ! (१) सभी जीव वेदनीयकर्म का वेदन करते हुए सात के बन्धक, आठ के बन्धक, एवं एक के बन्धक होते हैं।
(२) अथवा बहुत सात के बन्धक, बहुत आठ के बन्धक, बहुत एक के કરે છે અને કોઈ અબજૂક હોય છે.
સમુચ્ચય જીવ અને મનુષ્યના સિવાય શેષ નારક આદિ વૈમાનિકે સુધીના જીવ સાતના બન્ધક અને આઠના બન્ધક થાય છે. અર્થાત્ નારક, અસુરકુમાર આદિ ભવનપતિ, પૃથ્વીકાયિક આદિ એકેન્દ્રિય વિકસેન્દ્રિય, તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય, વનવ્યન્તર, - તિષ્ક અને વિમાનિક વેદનીય કર્મનું વેદન કરતાં સાત પ્રકૃતિને અગર આઠ પ્રકૃતિને બંધ કરે છે.
હવે બહુત્વની વિરક્ષા કરીને, પ્રરૂપણ કરાય છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન! વેદનીયકર્મનું વેદન કરી રહેલા અનેક છ કેટલી કર્મપ્રકૃતિને બન્ધ કરે છે?
શ્રી ભગવાન– ગૌતમ! (૧) બધા જીવ વેદનીય કર્મનું વેદન કરતા છતાં સાતના બક, આઠ ય બધેક તેમજ એકના બધેક થાય છે.
(૨) અથવા ઘણું સાતના બન્ધક, ઘણા આઠના બન્ધક, ઘણા એકના બન્ધક અને
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
