________________
प्रमेययोधनी टीका पद २३ सू० १० एकेन्द्रियजातिनामस्थितिनिरूपणम् ३४३ तथा च सागरोपमसहस्रस्य द्वौ सप्तमागौ, सागरोपमस्य द्वे सहले सप्तभागानामिति फलित मिति भावः, 'उकोसेणं वीसं सागरोवमकोडाकोडीओ वीसइवाससयाई अवाहा अबाहूणा कम्मट्टिई कम्मनिसेगो' उत्कृष्टेन वैक्रियशरीरनाम्नो विंशतिः सागरोपमकोटोकोटयः कर्म. रूपतावस्थान लक्षणा स्थितिः प्रज्ञप्ता, किन्तु विंशतिः वर्षयतानि तु अबाधाकाल:-बन्धसमया दरिभ्य स्वोदयेन जीपस्य किञ्चिदपि बाधां नोत्पादयति, अतएव अबाघोना-अवाधाकाल परिहीना-विंशतिशतवर्षशून्या विंशतिः सागरोपमकोटीकोटयोऽनुभवयोग्या कर्मस्थितिः कर्मदलिकनिषेकरूपा प्रज्ञप्ता, 'आहारगसरीरनामए जहणेणं अंतो सागरोवमकोडाकोडीभो' आहारकशरीरनामकर्मणो जयन्येन अन्तःसागरोपमकोटी कोटयः स्थितिः प्रज्ञप्ता, 'उक्कोसेणं अंतो सागगेवमकोडाकोडीओ' उत्कृष्टेनापि आहारकशरीरनामकर्मणोऽन्तः सागरोपमकोटी कोटयः स्थितिः प्रज्ञप्ता, किन्तु जघन्यापेक्षया उत्कृष्ट संख्येयगुणं विज्ञेयम्, 'तेया कम्मसरीरनामाए जहण्णेणं दोणि सत्तभागा पलि प्रोवमस्स असंखेनइभागेणं ऊणया' तेजससहस्र का गुणा।' अतएव लब्ध : भाग का सहस्र का गुणाकार कर दिया जाता है, अतः सागरोपम सहस्र का भाग प्रमाण स्थिति फलित होती है। वैक्रियशरीरनामकर्म की उत्कृष्ट स्थिति वीस कोडाकोडी सागरोपम की है। इस का अबाधाकाल वीस सौ वर्ष का है, अतएव समग्र स्थिति में से वीस सौ वर्ष कम करदेने पर शेष काल इसके निषेक का काल है, जिसे अनुभवयोग्य स्थिति का काल भी कहते हैं। ____ आहारकशरीरनामकर्म की जघन्य स्थिति अन्तः कोडाकोडी सागरोपम की है और उत्कृष्ट स्थिति भी अन्तः कोडाकोडी सागरोपम की कही गई है मगर जघन्य स्थिति की अपेक्षा उत्कृष्ट स्थिति संख्यातगुनी अधिक समझनी चाहिए ।
तैजमनामकर्म और कार्मणशरीरनामकर्म की जघन्य स्थिति पल्योपम का ૩ ભાગના હજાર ગણા કરવામાં આવે છે આથી હજાર સાગરેપમના ૩ ભાગ પ્રમાણ સ્થિતિ ફલિત થાય છે.
કિય શરીર નામકર્મની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ વીસ કેડાડી સાગરોપમની છે. તેને અબાધાકાળ વીસ-બે હજાર વર્ષને છે. આથી સમગ્ર સ્થિતિમાંથી બે હજાર વર્ષ ઓછા કયે જે બાકી સમય રહે તે તેના નિકનો કાળ છે, જેથી અનુભવયેગ્ય સ્થિતિનો કાળ પણ કહેવામાં આવી રહ્યા છે.
આહારક શરીર નામકર્મની જઘન્ય સ્થિતિ અંતઃ કેડાછેડી સાગરોપમની છે અને ઉત્કૃષ્ટ રિથતિ પણ અંતઃ કડાકોડી સાગરોપમની કહેવામાં આવી છે, પરંતુ જઘન્ય રિપતિની અપેક્ષાએ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ સંખ્યાત ગણી અધિક સમજવી જોઈએ.
તેજસ નામકર્મ અને કામણ શરીર નામકર્મની જઘન્ય સ્થિતિ પામનો
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
