Page Text
________________
५६८
प्रज्ञापनामुळे त्रयवर्तिनां जीवानां भेदं प्ररूपयितुमाह-'जीवा णं भंते ! कइहिं ठाणेहिं अट्ठकम्मपगडीओ चिणिस ?' हे भदन्त ! जीवाः खलु कतिभिः स्थानः-तिष्ठन्ति एभिरिति करणव्युत्पस्या स्थानानि कारणानि तैः, कियत्संख्यकैः कारणैरित्यर्थः, अष्ट कर्मप्रकृती:-ज्ञानावरणीयदर्शनावरणीयवेदनीयमोहनीयायुष्कनामगोत्रान्तरायिकरूपाः, अचैषुः-चितवन्तः, कषायपरिणतस्य जीवस्य कर्मपुद्गलोपादानमात्ररूपं चयनमत्रावसेयम् तथा च कषायपरिणता जीवाः कतिभिः कारणै रष्ट कर्मप्रकृतीनां पूर्वोक्तानां कर्मपुद्गलोपादानरूपं चयनं कृतवन्तः ? इति प्रश्नः, भगवानाह-गोयमा !” हे गौतम ! 'चउहि ठाणेहिं अट्ठकम्मपगडीओ चिणिंसु' चभिः स्थानः-कारणैः कषायपरिणता जीवाः अष्टौ कर्मप्रकृतीः प्रागुक्तरूपाः अचैषुः-चितवन्तः चयनं कृतवन्त इत्यर्थः, 'तं जहा-कोहेणं माणेणं मायाए लोभेणं' तद्यथा-क्रोधेन, मानेन, मायया, लोभेन च, ‘एवं नेरइयाणं जाव वेमाणियाणं' एवम्-पूर्वोक्तरीत्या नैरयिकाणां
क्रोध आदि कषायों के वशीभूत होने पर जीव को क्या परिणाम भोगना पडता है, या क्रोध आदि का फल क्या है ? इस संबंध में गौतम के प्रश्नों का और भगवान् के उत्तरों का प्रतिपादन किया जाता है
गौतम स्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! कितने कारणों से जीवों ने कर्म की आठ प्रकृतियों का चय किया है ? ज्ञानावरणीय, दर्शनावरणीय, वेदनीय, मोहनीय, आयुष्य, नाम, गोत्र और अन्तराय यह कर्म की आठ प्रकृतियां हैं। कषाय-परिणत हुआ जीय कर्म के योग्य पुद्गलों का उपादान करता है, उसी को यहां चय समझना चाहिए । तात्पर्य यह हुआ कि जीवों ने कषाय परिणत होकर कितने कारणों से पूर्वोक्त आठ कर्मप्रकृतियों का चयन किया है ? __ भगवान महावीर स्वामी उत्तर देते हैं-हे गौतम ! चार कारणों से जीवों ने पूर्वोक्त आठ कर्मप्रकृतियों का चय किया है। वे चार कारण ये हैं-क्रोध, मान, माया और लोभ । इसी प्रकार नारको से लेकर वैमानिकों तक कहना
ધ આદિ કષાયેના વશીભૂત થવાથી જીવને શું શું પરિણામ ભોગવવું પડે છે. અગર ક્રોધ આદિનું ફળ શું છે? એ સમ્બન્ધમાં શ્રી ગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નોનું અને શ્રી ભગવાનના ઉત્તરનું પ્રતિપાદન કરાય છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્! કેટલા કારણથી એ કર્મની આઠ પ્રકૃતિના ચય કર્યા? જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, વેદનીય, મેહનીય, આયુષ્ય, નામ અને ગેર અન્તરાય એ કર્મની આઠ પ્રકૃતિ છે. કષાય પરિણત થયેલ છવ કર્મને ચગ્ય પુદ્ગલનું ઉપાદાન કરે છે, તેને જ અહીં ચય સમજવું જોઈએ. તાત્પર્ય એ થયું કે એ કષાય પરિણત થઈને કેટલા કારણેથી પૂર્વોક્ત આઠ કર્મપ્રકૃતિનું ચયન કર્યું છે?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે– ગૌતમ! ચાર કરણાથી જીવોએ પૂર્વોક્ત આઠ કર્મ પ્રકૃતિને ચય કર્યો છે. તે ચાર કારણ આ છે ક્રોધ, માન, માયા અને લેભ. એ જ પ્રમાણે
श्री प्रशान। सूत्र : 3
| SR No. | 006348 |
| Book Title | Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 955 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 62 MB |