________________
mmam
५४८
प्रज्ञापनासुत्रे तटिकाभेदः उत्करिका भेदपरिणामः ४, तत्र अयःखण्डानां या तामुखण्डानां या शीलक खण्डादीनां या भेदः खण्डभेदपरिणामः, एवं वंशानां या वेतसानां या नलानां या कदली. स्तम्भादीनां पा भेदः प्रतरभेदपरिणामः तथा तिलचूर्णानां या मुद्दचूर्णानां या माषचूर्णानां या पिप्पलीचूर्णानां या मरीचचूर्णानां या शृङ्गवेरचूर्णानां या भेदः चूर्णिका भेदपरिणामः, तथा अवटानां वा तडागानां या इदानां वा नदीनां या, पापीनां या पुष्करिणीनां पा, दीपिकाणां या गुञ्जालिकानां या, सरः प्रभृतीनां या भेदः अनुतटिका भेदपरिणामः, तिलशृङ्गाणां वा मुद्गशाणां या माषशृङ्गाणां या एरण्डबीजानां या स्फोटनभेदः उत्कलिका भेदपरिणामः । गौतमः पृच्छति-'वण्णपरिणामेणं भंते ! कइविहे पण्णते?' हे भदन्त ! वर्णपरिणामः खलु कतिविधः प्रज्ञप्तः ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'पंचविहे णाम और उत्कटिकाभेद परिणाम ।
लोहे के खंडों का, तांबे के खंडों का, शीशे के खंडों आदि का भेद खंड भेद कहलाता है। बांसों का, वेतों का, नलों का, कदली स्तंभों का भेद प्रतर भेद कहलाता है। तिल के चूरे का, मूंग के चूरे का, उडद के चूरे का , पीपल के चूरे का, मिर्च के चूरे का, अदरख के चूरे का भेद चूर्णिकाभेद कहलाता है। कप, तालाब, हृद, नदी, वापी पुष्करिणी, दीर्घिका, गुंजालिका तथा सरोयर आदि का भेद अनुनटिकाभेद कहलाता है । तिल की फलियों का, मूंग की फलियों का, उडद् की फलियों का तथा एरण्ड के बीजों का फूटना उत्कटिका भेद कहलाता है। ___ गौतम -हे भगवन् ! वर्णपरिणाम कितने प्रकार का कहा है ?
भगवान्- हे गौतम ! वर्ण परिणाम पांच प्रकार का कहा है, यथा-कृष्णवर्णपरिणाम, नीलवर्णपरिणाम, लोहितवर्णपरिणाम, पीतवर्णपरिणाम और शुक्लवर्ण परिणाम । પરિણામ, પ્રતાપભેદ પારણામ, ચૂર્ણિકાભેર પરિણામ, અનુતટિકા ભેદ પરિણામ અને ઉઋરિકા ભેદ પરિણામ. લોઢાનાખંડ, તાંબાનાખંડ, શીશાનાખંડ આદિ ભેદખંડ ભેદ કહેવાય છે. વાંસેના, નેતરના, નાના, કદલ સ્તંભોના ભેદ પ્રતભેદ કહેવાય છે. તલનાભૂકાના, મગનભૂકાના, અડદના ભૂકાના પીપળના ચૂરાના, મરચાના ચૂરાના, આદુના ચૂરાના, ભેદ यु ले ४ाय छ, ५५, ताप, ६, नही, पाव, पुष्४२७, हीवि, गुलिal તથા સરોવર આદિના ભેદ અનુતટિકા ભેદ કહેવાય છે. તલની ફળીયેના, મગનીફળીના, અડદની ફળીયાના તથા એરંડાના બીજનું ફુટવું તે ઉત્કટિકા ભેદ કહેવાય છે.
શ્રી ગીરમસ્વામી-હે ભગવન્ ! વર્ણ પરિણામ કેટલા પ્રકારના કહ્યા છે?
શ્રી ભગવાન્ –હે ગૌતમ ! વર્ણ પરિણામ પાંચ પ્રકારના કહ્યા છે, જેમકે- કૃષ્ણવર્ણ પરિણામ, નીલવર્ણ પરિણામ; હિતાણું પરિણામ, પીતવણું પરિણામ, અને વેત
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્રઃ ૩
