Page Text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १२ सू. १ शरीरप्रकारनिरूपणम्
___४२१ तस्यां तु यद्भवं तदिह वैक्रियं तत्पुनारकदेवानां प्रकृत्या ।१। इति, वैकुर्विकमिति वा शब्दस्वरूपम् तत्र विकुर्वणार्थकाद् पिकुर्वधातोः विकुर्वणं इति मावे घञ्-प्रत्यये सति रूपम् तस्य विविधा क्रिया इत्यर्थः, तेन निवृत्तं-'निष्पन्नमिति वैकुर्विकमिति २, एवम्-चतुर्दश पूर्वविदा कार्योत्पादेलब्धि सामर्थ्येन यदा हियते निष्पाद्यते तदाहारकमित्युच्यते ३, तथा तेजसो विकार स्तैजसमिति ४, एवं कर्मणो जातं कार्मजं कार्मणं वेति ५, तत्रौदारिकाद् वैक्रियस्य प्रदेशसूक्ष्मत्वमवसेयम् । वैकियादपि आहारकस्य, आहारकादपि तैजसस्य, तैनसादपि कार्मणस्य प्रदेशसूक्ष्मत्वं वर्तते, एवं वर्गणासु औदारिकाद् वैक्रियस्य प्रदेशबाहुल्यम् वैक्रियादपि आहारकस्य, आहारकादपि तैजसस्य, तैजसादपि कार्मणस्य वर्गणापेक्षया प्रदेशयाला शरीर वैक्रिय कहलाता है । कहा भी है- विविधा अथवा विशिष्टा क्रिया विक्रिया कहलाती है, उसमें जो हो वह वैक्रिय शरीर। यह वैक्रिय शरीर स्वभा. वतः नारकों और देवों का होता है। अथवा 'वेउव्यिय' का संस्कृत रूप में वैकुर्विक समझना चाहिए । विकुर्वणा अर्थ वाले विकुर्व धातु से भाव अर्थ में घञ् प्रत्यय होकर वैकुविक रूप बनता है। तात्पर्य यह है कि विविध क्रियाओं से निष्पन्न शरीर वैकुर्विक कहलाता है।
चौदह पूर्वो के धारक मुनि के द्वारा प्रयोजन होने पर जिस शरीर का निष्पादन किया जाता हैं,, वह आहारक शरीर है। तथा जो तेज का विकार हो सो तैजस । इस प्रकार जो शरीर कर्म से उत्पन्न हो वह कर्मज या कार्मण शरीर कहलाता है।
इन पांचो शरीरों में से औदारिक शरीर की अपेक्षा वैक्रिय के, चैक्रिय की अपेक्षा आहारक के, आहारक की अपेक्षा तैजस के तैजस को अपेक्षा कार्मण शरीर के प्रदेश अधिक होते हैं, फिर भी ये शरीर उत्तरोत्तर सूक्ष्म होते हैं। કહેવાય છે. કહ્યું પણ છે-વિવિધ અથવા વિશિષ્ટ કિયા વિકિયા કહેવાય છે, તેમાં જે હોય તે વૈયિ શરીર. આ વૈક્રિય શરીર રવભાવતઃ નારકે અને દેવેના હોય છે. અથવા 'घेउव्विय' नु सकृत ३५ 'वैकुर्विक' समानणे. वि मथवा विgo, ધાતુથી ભાવ અર્થમાં “ઘ' પ્રત્યય થઈને વૈકિર્ષિક રૂપ બને છે. તાત્પર્ય એ છે કે વિવિધ કિયાએથી નિષ્પન્ન શરીર વૈકુર્વિક કહેવાય છે.
ચૌદ પૂર્વેના ધારક મુનિ દ્વારા પ્રયજન હતાં જે શરીરનું નિત્પાદન કરાય છે, તે આહારક છે. તથા જે તેજનો વિકાર હોય તે તેજસ, એ પ્રકારે જે શરીર કર્મથી ઉત્પન્ન થાય તે કર્મ જ અગર કાર્માણ શરીર કહેવાય છે. - આ પાંચે શરીરમાંથી ઔદારિક શરીરની અપેક્ષાએ વૈક્રિયના વેકિયની અપેક્ષાએ આહારકના આહારકની અપેક્ષાએ તૈજસના અને તેજસની અપેક્ષાએ કામણ શરીરના પ્રદેશ અધિક હોય છે, પછી પાછાં એ શરીરે ઉત્તરોત્તર સૂમ બને છે. એ જ પ્રકારે વર્ગણા
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
| SR No. | 006348 |
| Book Title | Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 955 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 62 MB |