Page Text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ११ सू० ८ भाषाद्रव्यग्रहणनिरूपणम्
३६९
भगवानाह - 'गोयमा !" हे गौतम ! ' आणुपुर्वित्र गेव्हइ, नो अणाणुपुवि गेहइ' आनुपूर्व्या ग्रहणापेक्षा यथासन्नतया गृह्णाति, नो अनानुपूर्व्या - ग्रहणापेक्षया अयथासन्नतया गृह्णाति, गौतमः पृच्छति - ' जाइ भंते ! आणुपुवि गेण्हइ ताई किं तिदिसिं गेण्हइ जाव छदिसिं does ! हे भदन्त ! यानि भाषाद्रव्याणि आनुपूर्व्या गृह्णाति तानि किम् त्रिदिशि - तिसृभ्यो दिग्भ्य आगतानि गृह्णाति ? यावत् किं वा चतुर्दिशि गृह्णाति किं वा पञ्चदिशि गृह्णाति ? किं वा षदिशि गृह्णाति ? भगवानाह - 'गोयमा !" हे गौतम ! 'नियमा छद्दिसिं गेहइ ' नियमात् - नियमतः पदिशि - षड्भ्यो दिग्भ्य आगतानि, गृह्णाति तथाहि - भाषको नियमेन त्रसनाड्यां भवति अन्यत्र सकायासंभवात्, त्रसनाड्यां च व्यवस्थितस्य नियमेन पड़दिगागतपुद्गलसंभवात् । अथोपर्युक्तानामेवार्थानां संग्रहणीं गाथामाह
9
'पुट्ठोगाढ अनंतर अणूय तह वायरे य उडुमहे । आदि विसयाणु पुबि णियमा तह छद्दिसिं चेव ॥१॥
आसन्नता का उल्लंघन करके ग्रहण नहीं करता ।
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! जिन भाषाद्रव्यों को आनुपूर्वी से ग्रहण करता है, क्या तीन दिशाओं से आए हुए उन द्रव्यों को ग्रहण करता है ? या चार दिशाओं से, पांच दिशाओं से, अथवा छह दिशाओं से आए हुए भाषाद्रव्यों को ग्रहण करता है ?
भगवान् - हे गौतम! नियम से छहों दिशाओं से आए हुए भाषाद्रव्यों को ग्रहण करता है । इसका कारण यह है कि भाषक जीव नियम से सनाडी के अन्दर ही होता है, क्यों कि त्रस जीव ही भाषक हो सकता है और वह त्रस - नाडी से बाहर नहीं पाया जाता। और जो जीव त्रसनाडी में अवस्थित है, वह छहों दिशाओं से आए हुए पुद्गलों को ग्रहण करता है ।
ऊपर जिन-जिन मुद्दों के विषय में प्रश्न किए गए हैं, उन सब का संग्रह करने वाली गाथा कहते हैं - ' पहले स्पृष्टविषयक भाषाद्रव्य की प्ररूपणा की गई, उसके पश्चात् अवगाढ विषयक, फिर अनन्तरावगाढ विषयक, उसके बाद अणुશ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! જે ભાષા દ્રબ્યાને આનુપૂર્વી થી ગ્રહણુ કરે છે, તે શુ ત્રણ દિશામાંથી આવેલા દ્રબ્યાને તે ગ્રહણ કરે છે ? અગર ચાર દિશાએથી, પાંચ દિશાઆથી અથવા છ દિશાએથી આવેલા ભાષા દ્રવ્યેને ગ્રહણ કરે છે ?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! નિયમથી છએ દિશાએથી આવેલા ભાષા દ્રવ્યેાને ગ્રહણ કરે છે. તેનુ કારણ એ છે કે ભાષક જીવ નિયમથી ત્રસ નાડીના અન્તરે જ હાય છે, કેમકે ત્રસ જીવજ ભાષક બની શકે છે અને તે ત્રસ નાડીથી બહાર નથી મળી આવતા. અને જે જીવ ત્રસ નાડીમાં અવસ્થિત છે તે છ એ દિશામાંથી આવેલા પુદ્ગલાને ગ્રહણ કરે છે. ઉપર જે જે મુદ્દાઓના વિષયમાં પ્રશ્ન કરાયેલ છે. તે બધાના સંગ્રહ કરનારી ગાથા
प्र० ४७
श्री प्रज्ञापना सूत्र : 3
| SR No. | 006348 |
| Book Title | Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 955 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 62 MB |