________________
प्रमैयबोधिनी टीका पद ७ सू० १ नैरयिकादीनामुच्छ्वासनिश्वासनिरूपणम् २१ सातिरेक सप्तपक्षरित्यर्थः, यावत्-माहेन्द्रदेवाः आनन्ति वा, प्राणन्ति चा, उच्छ्वसन्ति वा, निःश्वसन्ति वा,माहेन्द्रदेवानां सातिरेकसप्तसागरोपमायुष्कत्वात् सातिरेकसप्लपक्षान् उच्छ्वासनिःश्वास विरहकालः प्रतिपादितः, गौतमः पृच्छति-वंभलोगदेवाणं भंते ! केवइकालस्स आणमंति वा जाव नीससंति वा ?' हे भदन्त ! ब्रह्मलोकदेवाः खलु कियत्कालस्य कियताकाले नेत्यर्थः, आनन्ति वा, यावत्-प्राणन्ति वा, उच्छवसन्ति वा, निःश्वसन्ति वा ? भगवान् आह-'गोयमा ।' हे गौतम ! 'जहण्णेणं सतण्हं पक्खाणं उक्कोसेणं दसहं पक्खाणं जाव नीससंति वा' जघन्येन सप्तानां पक्षाणां सप्तभिः परित्यर्थः, उत्कुष्टेन दशानां पक्षाणां दशभिः परित्यर्थः, ब्रह्मलोकदेवाना पुत्कृष्टेन दशसागरोपमायुष्कत्वात् दशपक्षान् उच्छ्वा सनिःश्वासविरहकाल उक्तः, गौतमः पृच्छति-'लंतगदेवाणं भंते ! केवइकालस्स आणमंति वा जाव नीससंति वा ?' हे भदन्त ! लान्तकदेवाः खलु कियत्कालस्य-क्कियताकाले नेत्यर्थः, आनन्ति वा, यावत्-प्राणन्ति वा, उच्छ्वसन्ति, निःश्वसन्ति वा ?' भगवान् आह-गोयमा !! हे गौतम ! 'जहण्णेणं दसहं पक्खाणं उक्कोसेणं चउदसण्हं पक्खाणं जाव नीससंति वा'
श्रीगौतम-हे भगवन् ! ब्रह्मलोक कल्प के देव कितने पक्षों में उच्छ्वासनिश्वास लेते हैं ?
श्रीभगवान्-हे गौतम ! जघन्य सात पक्षों में, उत्कृष्ट दस पक्षों में उच्छ. वास-निश्वास लेते हैं । ब्रह्मलोक कल्प के देवों की उत्कृष्ट स्थिति दस सागरोपम की है, अतः उनके उच्छवास निश्वास का विरह काल दस पक्षों का कहा गया है।
श्रीगौतमस्वामी-हे भगवन् ! लान्तक कल्प के देव कितने काल के पश्चात् उच्छ्वास-निश्वास लेते हैं ?
श्रीभगवान्-हे गौतम ! जघन्य दस पक्षों के और उत्कृष्ट चौदह पक्षों के पश्चात् उच्छ्वास-निश्वास लेते हैं । लान्तक देवों की उत्कृष्ट स्थिति चौदह
શ્રી ગૌતમસ્વામી - હે ભગવન ! બ્રહ્મલેક કલ્પના દેવ કેટલા પક્ષોમાં ઉચ્છવાસનિશ્વાસ લે છે?
શ્રી ભગવાન્ –હે ગૌતમ ! જઘન્ય સાત પક્ષેામાં, ઉત્કૃષ્ટ દશ પક્ષોમાં ઉચ્છવાસનિશ્વાસ લે છે. બ્રહ્મલેક કલપના દેવેની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ દશ સાગરોપમની છે, તેથી તેમના ઉચ્છવાસ–નિશ્વાસને વિરહ કાલ દશ પક્ષેને કહેલા છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી હે ભગવન્! લાન્તક કલ્પના દેવ કેટલા કાળ પછી ઉશ્વાસ નિશ્વાસ લે છે?
શ્રી ભગવાન્ હે ગૌતમ ! જઘન્ય દશ પોના અને ઉત્કૃષ્ટ ચૌદ પક્ષેના પછી ઉશ્વાસ-નિવાસ લે છે. લાન્તક દેવની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ચૌદ સાગરોપમની છે, તેથી તેમના ઉશ્વાસ-નિશ્વાસના વિરહને કાળી ચૌદ પક્ષ કહે છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
