________________
९२२
प्रज्ञापनासूत्रे गौतमः पृच्छति-'से केण्टेणं भंते ! एवं बुच्चइ-जहण्णोगाहणगाणं पोग्गलाणं अणंता पज्जवा पण्णत्ता ?' हे भदन्त ! तत् अथ, केनार्थेन-कथं तावद् , एवम्उक्तरीत्या, उच्यते यद्-जघन्यावगाहनकानां पुद्गलानामनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः ? इति, भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'जहण्णोगाहणए पोग्गले जहण्णोगाहणगस्स पोग्गलस्स दवट्टयाए तुल्ले' जघन्यावगाहनकः पुद्गलो जघन्यावगाहनकस्य पुद्गलस्य द्रव्शार्थतया तुल्यो भवति, 'पएसट्टयाए छठाणवडिए' प्रदेशार्थतया-प्रदेशापेक्षया, षट्स्थानपतितो भवति, 'ओगाहणट्ठयाए तुल्ले' अवगाहनार्थतया-अवगाहनापेक्षया तुल्यो भवति, उभयेषामपि जघन्यावगाहनकत्वात् , 'ठिईए चउठाणवडिए' स्थित्या-अवस्थानापेक्षया चतुस्थानपतितो भवति, 'वण्णाइ उवरिल्लफासेहि य छट्ठाणवडिए' वर्णादिभिः उपरितन चतुःस्पशैश्चशीतोष्णस्निग्धरूक्षस्पर्शपर्यवैः षट्स्थानपतितो भवति, 'उकोसोगाहणए वि एवं पर्याय हैं।
गौतम-हे भगवन् ! ऐसा कहने का क्या कारण है ?
भगवान्-हे गौतम ! एक जघन्य अवगाहना वाला पुद्गल दूसरे जघन्य अवगाहना वाले पुद्गगल से द्रव्य की अपेक्षा तुल्य होता है, प्रदेशों की अपेक्षा षटूस्थानपतित होता है, अवगाहना की अपेक्षा तुल्य होता है क्योंकि दोनों ही जघन्य अवगाहना वाले हैं, स्थिति की दृष्टि से चतुःस्थानपतित होता है, वर्णादि की अपेक्षा से तथा ऊपर के चार अर्थात् शीत, उष्ण, स्निग्ध और रूक्ष स्पर्शों की अपेक्षा से षट्स्थानपतित होता है। __उत्कृष्ट अवगाहना वाले अर्थातू असंख्यातप्रदेशों में अवगाढ पुद्गलों के पर्याय भी ऐसे ही समझने चाहिए मगर इसमें विशेषता पर्याय छे.
श्री गौतमस्वाभी-3 मावन् ! मे वानु शु प्रयोशन छ ?
શ્રી ભગવાન હે ગૌતમ ! એક જઘન્ય અવગાહનાવાળા પુદ્ગલ બીજા જઘન્ય અવગાહનાવાળા પુદ્ગલેથી દ્રવ્યની અપેક્ષાએ તુલ્ય થાય છે, પ્રદેશની અપેક્ષાએ સ્થાન પતિત થાય છે. અવગાહનાની અપેક્ષાએ તુલ્ય થાય છે, કેમકે બન્ને જઘન્ય અવગાહના વાળા છે. સ્થિતિની દષ્ટિએ ચતુઃસ્થાન પતિત થાય છે. વર્ણાદિની અપેક્ષાએ તથા ઉપરના ચાર અર્થાત્ શીત, ઉષ્ણ નિષ્પ અને રૂક્ષ સ્પર્શોની અપેક્ષાએ ષસ્થાન પતિત થાય છે
ઉત્કૃષ્ટ અવગાહનાવાળા અર્થાત્ અસંખ્યાત પ્રદેશમાં અવગાઢ પુદ્ગલેના પર્યાય પણ એવા જ સમજવા જોઈએ, પણ તેમાં વિશેષતા એ છે કે એ સ્થિતિની
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
