________________
मज्ञापनासूत्रे स्कन्धनां कियन्तः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः ? इति पृच्छा, भगवान् आह-गोयमा ! हे गौतम ! 'अणंता पज्जवा पण्णता ?' 'जघन्यगुणकर्कशानामनन्तप्रदेशिकानां स्कन्धाना मनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः, गौतमः पृच्छति-से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ -जहण्णगुणकक्खडाणं अणंत पएसियाणं अगंता पज्जवा पण्णता ? हे भदन्त ! तत्-अथ, केनार्थन-कथं तावद् एवम्-उक्तरीत्या, उच्यते यद्-जघन्यगुणकर्कशानामनन्तप्रदेशिकानां पुद्गलस्कंधानामनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः ? इति, भगवान् आह-'गोयमा ! हे गौतम ! 'जहण्णगुणकक्खडे अणंतपएसिए' जघन्यगुणकर्कशोऽनन्तप्रदेशिकः पुद्गलस्कन्धः, 'जहण्णगुणकक्खडस्स अणंतपएसियस्स दव्वयाए तुल्ले' जघन्यगुणकर्कशस्य अनन्तप्रदेशिकस्य पुद्गलस्कन्धस्य द्रव्यार्थतया तुल्यो भवति, तथा च प्रत्येकं च द्रव्यमनन्तपर्यायमितिन्यायेन अनन्त प्रदेशिकस्यापि अनन्तपर्यायसंभवात् 'पएसट्टयाए छटाणवडिए' प्रदेशार्थतया षटूस्थानपतितो भवति, 'ओगाहणट्टयाए चउद्दागवडिए' अवगाहनार्थतया-अवगाहनापेक्षया-चतुःस्थानपतितो भवति, 'ठिईए चउहाणवडिए' स्थित्या चतुः, स्थानपतितो भवति, 'कक्खडफासपज्जवेहिं तुल्ले' कर्कशस्पर्शपर्यवैस्तुल्यो
भगवान-हे गौतम ! अनन्त पर्याय हैं। गौतम-हे भगवन् ! ऐसा कहने का क्या कारण है ?
भगवन्-हे गौतम ! एक जघन्यगुण कर्कश अनन्तप्रदेशी स्कंध दूसरे जघन्यगुण कर्कश अनन्तप्रदेशीस्कंध से द्रव्य की अपेक्षा तुल्य होता है। क्योंकि प्रत्येक द्रव्य के अनन्त पर्याय होते है और अनन्तप्रदेशी स्कंध भी द्रव्य है अतः उसमें भी अनन्त पर्यायका संभव है । वह प्रदेशों की अपेक्षा षट्स्थानपतित होता है, अवगाहना की अपेक्षा चतुःस्थानपतित होता है, स्थिति की अपेक्षा चतुःस्थानपतित और वर्ण, गंध तथा रस की अपेक्षा षट्स्थानपतित होता है। कर्कश
શ્રી ભગવાન છે અનન્ત પર્યાય છે. શ્રી ગૌતમસ્વામી- હે ભગવન્! એવું કહેવાનું શું કારણ છે?
શ્રી ભગવાન હે ગૌતમ ! એક જઘન્ય ગુણ કર્કશ અનન્ત પ્રદેશી સ્કન્ય બીજા જઘન્ય ગુણ કર્કશ અનત પ્રદેશી સ્કલ્પથી દ્રવ્યની અપેક્ષાએ તુલ્ય થાય છે, કેમકે પ્રત્યેક દ્રવ્ય અનન્તપર્યાયવાળું થાય છે. અને અનન્તપ્રદેશી સ્કન્ધ પણ દ્રવ્ય છે, તેથી તેમાં પણ અનન્ત પર્યાયને સંભવ છે. તે પ્રદેશોની અપેક્ષાએ
સ્થાન પતિત બને છે, અવગાહનાની અપેક્ષાએ ચતુઃસ્થાન પતિત થાય છે, બ્રિતિની અપેક્ષાએ ચતુઃસ્થાન પતિત અને વર્ણ, ગંધ, રસની અપેક્ષાએ ષટસ્થાન પતિત થાય છે. કર્કશ સ્પર્શની દષ્ટિએ તુલ્ય થાય છે અને શેષ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
