________________
७५८
प्रज्ञापनासूत्र भेदाभावात्, 'तिहिं अन्नाणेहि तिहिं दंसणेहिं छट्ठाणवडिए' त्रिभिरज्ञानैः-मत्यज्ञानश्रुताज्ञानविभङ्गज्ञानलक्षणैः, त्रिभिर्दर्शनैः-मतिश्रुतावधिदर्शनैः षट्रस्थानपतितो भवति, 'केवलदसणपज्जवेहिं तुल्ले' केवलदर्शनपर्यवै स्तुल्यो भवति, गौतमः पृच्छति-'जहण्णठिइयाणं भंते ! मणुस्साणं केवइया पज्जवा पण्णत्ता ?' हे भदन्त ! जघन्यस्थितिकानां मनुष्याणां कियन्तः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः ? भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'अणंता पज्जवा पण्णत्ता' जघन्यस्थितिकानां मनुष्याणामनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः, गौतम ! पृच्छति-'से केणटेणं भंते ! एवं बुच्चइ जहण्णठिइयाणं मणुस्साणं अणंता पज्जवा पण्णता ?' हे भदन्त ! तत्अथ, केनार्थेन-कथं तावद्, एवम्-उक्तरीत्या, उच्यते-यत्-जघन्यस्थितिकानां मनुष्याणामनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः ? इति, भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'जहण्णठिइए मणुस्से जहण्णठिइयस्स मणुसस्स दवट्ठयाए तुल्ले' जघन्यस्थितिको मनुष्यो जघन्यस्थितिकस्य मनुष्यस्य द्रव्यार्थतया तुल्यो भवति, 'पएसट्टयाए तुल्ले' प्रदेशार्थतया तुल्यो भवति, 'ओगाहणट्टयाए चउट्ठाणवडिए' होने वाले केवलज्ञान में किसी भी प्रकार की तरतमता नहीं होती तीन अज्ञानों और तीन दर्शनों से षटूस्थानपतित होता है। केवलदर्शन के पर्यायों से तुल्य होता है ।
गौतम-हे भगवन् जघन्य स्थिति वाले मनुष्यों के पर्याय कितने कहे गए हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! अनन्त पर्याय हैं। गौतम-हे भगवन् ! अनन्त कहने का कारण क्या है ?
भगवान्-हे गौतम ! जघन्य स्थिति वाला एक मनुष्य दूसरे जघन्य स्थिति वाले मनुष्य से द्रव्य और प्रदेशों की दृष्टि से तुल्य होता है, अवगाहना से चतुःस्थानपतित, स्थिति की अपेक्षा तुल्य પ્રકારની તરતમતા નથી થતી. ત્રણ અજ્ઞાન અને ત્રણ દર્શનથી પટસ્થાન પતિત પર્યાય છે. કેવળ દર્શનના પર્યાયેથી તુલ્ય થાય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્ ! જઘન્ય સ્થિતિવાળા મનુષ્યના પર્યાય કેટલા ४सा छ?
શ્રી ભગવાન -હે ગૌતમ ! અનન્ત પર્યાય છે. શ્રી ગૌતમસ્વામી– અનત કહેવાનું શું કારણ છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! જઘન્ય સ્થિતિવાળો એક મનુષ્ય જઘન્ય સ્થિતિ વાળા બીજા મનુષ્યથી દ્રવ્ય અને પ્રદેશની દષ્ટિએ તુલ્ય થાય છે, અવગાહનાથી ચતુસ્થાન પતિત, સ્થિતિની અપેક્ષાએ તુલ્ય તથા વર્ણ, ગંધરસ અને સ્પર્શના
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
