Page Text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ५ सू.१० पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानां पर्यायाः ७२३ मत्यज्ञानश्रुताज्ञानाभ्याम् , द्वाभ्यां दर्शनाभ्यां-चक्षुरचक्षुर्दर्शनाभ्यां षट्स्थानपतितो भवति, तथा च जघन्यावगाहनकस्य पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकस्य संख्येयवर्षायुष्कस्यापर्याप्तत्वेन अपर्याप्तस्यापि तस्याल्पकायानां मध्ये समुत्पद्यमानतया. ऽवधिविभङ्गज्ञानासंभवात् , ज्ञानद्वयम् , अज्ञानद्वयञ्चोक्तम् , यद्यप्यग्रे विभङ्गज्ञानसहितस्य नरकादुद्धृत्य संख्येयवर्षायुष्काणां पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानां मध्ये समुत्पद्यमानत्वं वक्ष्यते तथापि तस्य महाकायेषु समुत्पद्यमानपरकतया अल्पकायस्य विषयाभावात् न तेन कोऽपि विरोधः समुद्भावनीयस्तथा स्वाभाव्यात् , प्रकृतषट्स्थानपतितत्वाभिलापास्तु वर्णादिभिः जघन्यावगाहनकः पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिको जघन्यावगाहनकस्य पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकस्य अनन्तभागहीनो वा, असंख्येयभागहीनो वा, संख्येयभागहीनो वा, संख्येयगुणहीनो वा, असंख्येयगुणहीनो वा, अनन्तगुणहीनो वा भवति, एवमेव अनन्तभागाभ्यधिको वा, असख्येयभागाभ्यधिको वा, संख्येयभागाभ्यधिको वा, संख्येयगुणाभ्यधिको वा, असंख्येयगुणाभ्यधिको वा, अनन्तगुणाभ्यधिको वा भवति, इत्येवं रीत्यासे चक्षुदर्शन और अचक्षुदर्शन के पर्यायों से षट्स्थानपतित होता है। यहां यह बात ध्यान में रखनी चाहिए कि जघन्य अवगाहना वाला पंचेन्द्रिय तिथंच अपर्याप्त होता है और अपर्याप्त होकर अल्पकाय वाले जीवों में उत्पन्न होता है अतएव उसमें अवधिज्ञान या विभंग. ज्ञान का संभव नहीं है, । इस कारण यहां दो ज्ञानों और दो अज्ञानों का ही उल्लेख किया गया है। यद्यपि आगे कहेगे कि कोई जीव विभंगज्ञानके साथ नरक से निकल कर संख्यात वर्षों की आय वाले पंचेन्द्रिय तिर्यचों में उत्पन्न होता है तथापि वह महाकाय वालों में ही उत्पन्न हो सकता है, अल्पकाय वालों में नहीं, अत:कोई विरोध नहीं समझना चाहिए । अवगाहना में षट्स्थानपतित होता नहीं है। જ્ઞાન રૂપ બે અજ્ઞાનેથી, ચક્ષુદર્શન અને અચક્ષુદર્શનના પર્યાયેથી સ્થાન पतित थाय छे. - અહિં આ વાત ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ કે જઘન્ય અવગાહનાવાળા પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ અપર્યાપ્ત થાય છે અને અપર્યાપ્ત થઈને અલ્પ કાય વાળા જીમાં ઉત્પન્ન થાય છે, તેથી જ તેમાં અવધિજ્ઞાન અગર વિભંગ જ્ઞાનને સંભવ નથી, એ કારણે અહિં બે જ્ઞાન અને બે અજ્ઞાનેનો જ ઉલ્લેખ કરાયા છે. યદ્યપિ આગળ કહેશે કે કઈ જીવ વિર્ભાગજ્ઞાનની સાથે નરકમાંથી નિકળીને સંખ્યાત વર્ષોની આયુષ્યવાળા પંચેન્દ્રિય તિયમાં ઉત્પન્ન થાય છે. તે પણ તે મહાકાયવાળામાં જ ઉત્પન્ન થઈ શકે છે. અલ્પકાયવાળામાં નહિ તેથી કંઈ વિરોધ સમજ ન જોઈએ, અવગાહનાવાળામાં ષટસ્થાન પતિત બનતા નથી.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
| SR No. | 006347 |
| Book Title | Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1177 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 68 MB |