________________
७०४
प्रज्ञापनासूत्रे
"
वेहि य छाणवडिए ' अचक्षुर्दर्शनपर्यवैः, षट् स्थानपतितो भवति, तदभिलापश्च पूर्ववदेव बोध्यः, 'एवं उकोसगुणकालए वि एवम् उक्तरीत्या उत्कृष्टगुणकालकोsपि द्वान्द्रियः उत्कृष्टगुणकालकस्य द्वीन्द्रियस्य द्रव्यार्यतया तुल्यः, प्रदेशार्थतया तुल्यः, अवगाहनार्थतया पदस्थानपतितः स्थित्या त्रिस्थानपतितः, कृष्णवर्णपर्यत्रैस्तुल्यः, अवशिष्टवर्णगन्धरसस्पर्शपर्यवैः, द्वाभ्यां ज्ञानाभ्याम्, द्वाभ्यामज्ञानाभ्याम्, अचक्षुर्दर्शनपर्यवैश्च षट्स्थानपतितो भवति, 'अजहण्णमणुकोसगुणकालए वि एवं चेव' अजघन्यानुत्कृष्टगुणकालकोऽपि द्वीन्द्रियः, एव ञ्चैव-अजघन्यानुत्कृष्टगुणकालस्य द्वीन्द्रियस्य द्रव्यार्थतया तुल्यः, प्रदेशार्थतया तुल्यः, अवगाहनार्थतया पदस्थानपतितः, कृष्णवर्णपर्यवैस्तुल्यः, अवशिष्ट वर्णगन्धरसस्पर्शपर्ययेः, द्वाभ्यां ज्ञानाभ्याम् द्वाभ्याम् अज्ञानाभ्याम्, अचक्षुर्दर्शनपअज्ञानों और अचक्षुदर्शन के पर्यायों से षट्स्थानपतित होता है ।
इसी प्रकार उत्कृष्टगुण काला भी समझना चाहिए, अर्थात् एक उत्कृष्टगुण काला द्वीन्द्रिय दूसरे उत्कृष्टगुण काले द्वीन्द्रिय से द्रव्य की दृष्टि से और प्रदेशों की दृष्टि से तुल्य होता है । अवगाहना की दृष्टि से पट स्थानपतित होता है, स्थिति से त्रिस्थानपतित है कृष्णवर्ण के पर्यायों से तुल्य होता है शेष वर्ण, गंधों, रसों के पर्यायों से दो ज्ञानों से तथा अचक्षुदर्शन के पर्यायों से षट्स्थानपतित होता है ।
मध्यमगुण काला हीन्द्रिय भी इसी प्रकार हैं अर्थात् एक मध्यमगुण काला दूसरे मध्यमगुण काले दीन्द्रिय से द्रव्य और प्रदेशों की अपेक्षा तुल्य है । अवगाहना से बद् स्थानपतित होता है। स्थिति से त्रिस्थानपतित होता है । कृष्णवर्ण केपर्यायों से तुल्य होता है,
એ પ્રકારે ઉંત્કૃષ્ટ ગુણ કાળા પણુ સમજવા જોઇએ. અર્થાત્ એક ઉત્કૃષ્ટ ગુણ કાળા દ્વીન્દ્રિય બીજા ઉત્કૃષ્ટ ગુણુ કાળા દ્વીન્દ્રિયથી દ્રવ્યની દૃષ્ટિએ અને પ્રદેશેાની દૃષ્ટિએ તુલ્ય થાય છે. અવગાહનાની દૃષ્ટિએ ચતુઃસ્થાન પતિત થાય છે. સ્થિતિથી ત્રિસ્થાન પતિત થાય છે. કૃષ્ણવર્ણના પર્યાયથી તુલ્ય થાય છે, शेष वर्णों, गधे, रसो भने स्पर्शोना पर्यायाथी, में ज्ञानथी. में अज्ञानथी તથા અચક્ષુદનના પર્યંચેાથી સ્થાન પતિત થાય છે.
મધ્યમ ગુણ કાળા દ્વીન્દ્રિય પણ એ પ્રકારે છે, અર્થાત્ એક મધ્યમ ગુણ કાળા ખીજા મધ્યમ ગુણુ કાળા ક્રીન્દ્રિયથી દ્રવ્ય અને પ્રદેશોની અપેક્ષાએ તુલ્ય છે. અવગાહનાથી સ્થાન પતિત થાય છે, સ્થિતિથી ત્રિસ્થાન પતિત થાય છે. કૃષ્ણ વણુના પોંયાથી તુલ્ય થાય છે, શેષવોં, ગધે, રસે અને
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર :૨
