________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ५ सू.८ पृथ्वीकायिकादीनां पर्यायनिरूपणम् ६८१
गौतमः पृच्छति-'जहण्णगुणकालयाणं भंते ! पुढविकाइयाणं पुच्छा' हे भदन्त ! जघन्यगुणकालकानां पृथिवीकायिकानां कियन्तः पर्यवाः प्रज्ञप्ता ? इति पृच्छा-भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'अणंता पजवा पण्णत्ता' जघन्यगुणकालकानां पृथिवीकायिकानामनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः, गौतमः पृच्छति-'से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चई' हे भदन्त ! तत्-अथ, केनार्थेन-कथं तावत् एवंपूर्वोक्तरीत्या, उच्यते यत् जघन्यगुणकालकानां पृथिवीकायिकानामनन्ताः पर्यवाः पर्यायाः प्रज्ञप्ताः ? इति, भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'जहण्णगुणकालए पुढविकाइए' जघन्यगुणकालकः पृथिवीकायिकः 'जहण्णगुणकालगस्स पुढविकाइयस्स' जघन्यगुणकालकस्य पृथिवीकायिकस्य ‘दवट्टयाए तुल्ले' द्रव्यार्थतया तुल्यः, 'पएसट्टयाए तुल्ले' प्रदेशार्थतया तुल्यः 'ओगाहणट्टयाए' अवगाहनार्थतया 'चउढाणवडिए' चतुः स्थान पतितो भवति, 'ठिइए तिहाणवडिए' स्थित्या त्रिस्थानपतितो भवति 'कालवण्णपज्जवेहिं तुल्ले' कृष्णवर्णपर्यवैसंख्यातगुण हीन होता है और अधिक ही तो इतना ही अधिक होता है । असंख्यात वर्ष की आयु न होने के कारण उसमें असं. ख्यात गुण हीनाधिकता नहीं होती। ___ गौतम-हे भगवन् ! जघन्यगुण कृष्णवर्ण वाले पृथ्वीकायिकी के कितने पर्याय होते हैं ?
भगवान्-हे गौतस ! अनन्त पर्याय होते हैं ? । गौतम-हे भगवन् अनन्त पर्याय होने का क्या कारण है ?
भगवान्-हे गौतम ! जघन्यगुण काला एक पृथ्वीकायिक दूसरे जघन्यगुण काले पृथ्वीकायिक से द्रव्य की अपेक्षा तुल्य है, प्रदेशों की अपेक्षा तुल्य है, अवगाहना से चतुःस्थानपतित है, स्थिति से સ્થિતિની દષ્ટિએ અસંખ્યાત ભાગહીન, સંખ્યાત ભાગહીન, અથવા સંખ્યાત ગુણહીન થાય છે અને અધિક થાય તે એટલા જ અધિક થાય છે. અસંખ્યાત વર્ષની આયુષ્ય હોવાને કારણે તેમાં અસંખ્યાત ગુણ હીનાધિકતા નથી થતી.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવદ્ ! જઘન્ય ગુણ કૃષ્ણવર્ણ પૃથ્વીકાચિકેના કેટલા પર્યાય થાય છે?
શ્રી ભગવાન -હે ગૌતમ ! અનન્ત પર્યાય થાય છે. શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્ ! અનન્ત પર્યાય થવાનું શું કારણ છે?
શ્રી ભગવાન ! જઘન્ય ગુણ કાળા એક પૃથ્વીકાયિક બીજા જઘન્ય ગુણ કાળા પૃથ્વીકાયિથી દ્રવ્યની અપેક્ષાએ તુલ્ય છે. પ્રદેશની અપેક્ષાએ તુલ્ય છે અવગાહનાથી ચતુઃસ્થાન પતિત છે, સ્થિતિથી ત્રિસ્થાન પતિત થાય છે, કૃષ્ણ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
