________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ५ सू.८ पृथ्वीकायिकादीनां पर्यायनिरूपणम् ६७९ हे भदन्त ! तत् अथ, केनार्थेन-कथं तावत् , एवम्-उक्तरीत्या, उच्यते यत्-जबन्यस्थितिकानां पृथिवीकायिकानाम् अनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः ? इति,
भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'जहण्णठिइए पुढविकाइए जहण्णठिइयस्स पुढविकाइयस्स' जघन्यस्थितिकः पृथिवीकायिको जघन्यस्थितिकस्य पृथिवीकायिकस्य 'दव्वट्ठयाए तुल्ले' द्रव्यार्थतया तुल्यो भवति 'पएसट्टयाए तुल्ले' प्रदेशार्थतया तुल्यो भवति, 'ओगाहणट्टयाए चउठाणवडिए' अवगाहनार्थतया चतु:स्थानपतितो भवति, तदभिलापक्रमश्च पूर्वोपर्शितदिशा अवसेयः, 'ठिइए तुल्ले' स्थित्या-आयुःकर्मानुभवलक्षणस्थित्यपेक्षया तुल्यो भवति, 'वण्णगंधरसफासपज्जवेहि वर्णगंधरसस्पर्शपर्यवैः, 'मइअन्नाण पज्जवेहि' मत्यज्ञान पर्यवैः, 'मुयअण्णाणपज्ज वेहि' श्रुताज्ञानपर्यवैः, 'अचवखुदंसणपज्जवेहि' अचक्षुदर्शनपर्यवैः 'छहाणवडिए' षट् स्थानपतितो भवति, तदभिलापस्तु पूर्वोपदर्शितदिशैव स्वयमूह्यः, ‘एवं उक्कोसठिइए वि' एवम्-पूर्वोक्तरीत्या, उत्कृष्ट स्थितिकोपि वाले पृथ्वीकायिकों के अनन्त पर्याय कहे हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! एक जघन्य स्थिति वाला पृथ्वीकायिक दूसरे जघन्य स्थिति वाले पृथ्वीकायिक से द्रव्य की अपेक्षा तुल्य होता है, प्रदेशों की अपेक्षा भी तुल्य होता है अवगाहना की अपेक्षा चतुःस्थानपतित होता है, उनका उच्चारणपूर्ववत् कर लेना चाहिए। स्थिति की अपेक्षा तुल्य होता है, वर्ण, गंध, रस और स्पर्श के पर्यायों से, मत्यज्ञान के पर्यायों से, श्रुताज्ञान के पर्यायो से तथा अचक्षुदर्शन के पर्यायों से षट्स्थानपतित होता है। उनका उच्चा रणपूर्ववत् कर लेना चाहिए।
उत्कृष्ट स्थिति वाले पृथ्वीकायिक के विषय में भी ऐसा ही है, अर्थात् वह भी दूसरे उत्कृष्ट स्थिति शले पृथ्विीकायिक की अपेक्षा
- શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! એક જઘન્ય સ્થિતિવાળા પૃથ્વીકાયિક બીજા જઘન્ય રિથતિવાળા પૃથ્વીકાયિકથી દ્રવ્યની અપેક્ષાએ તુલ્ય હોય છે પ્રદેશોની અપેક્ષાએ પણ તુલ્ય હોય છે. અવગાહનાની અપેક્ષાએ ચતુઃસ્થાન પતિત હોય છે. તેમના ઉચ્ચારણ પૂર્વવત્ કરી લેવા જોઈએ. રિથતિની અપેક્ષાએ તુલ્ય થાય છે વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શના પર્યાયથી, મત્યજ્ઞાનના પર્યાયથી, શ્રુતજ્ઞાનના પર્યાયેથી તથા અચક્ષુદર્શના પર્યાયથી ષટસ્થાન પતિત થાય છે. તેમના ઉચ્ચારણ પૂર્વવત્ કરી લેવાં જોઈએ,
ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિવાળા પૃથ્વીકાયિકના વિષયમાં પણ એમજ છે, અર્થાત્ તે પણ બીજા ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિવાળા પૃથ્વીકાયિકની અપેક્ષાએ દ્રવ્યથી તુલ્ય છે,
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
