________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ५ सू.६ नैरयिकाणां पर्यायनिरूपणम् स्थानपतितः, स्थित्या चतु:स्थानपतितो भवति, किन्तु, 'नवरं कालवण्णपज्जवेहि छटाणवडिए' नवर-पूर्वापेक्षया विशेषस्तु कृष्णवर्णपर्यवैरजघन्यानुत्कृष्टगुणकालको नैरयिकः षट्स्थानपतितो भवति 'एवं-अवसेसा चत्तारि वण्णा' दो गंधा, पंच रसा अट्ट फासा भाणियव्या' एवं-तथैव, अवशेषाश्चत्वारो वर्णाःपीतरक्तहरितशुक्लरूपाः-द्वौ गन्धौ सुरभ्यसुरभिरूपौ, पञ्च रसाः-अम्लमधुरकषायकटुतिक्तरूपाः, अष्टौ स्पर्शाः-शीतोष्णमृदुकर्कशलघुगुरुक स्पर्शादिरूपाः, भणितव्याः-षट्स्थानपतित्त्वप्रयोजकतया वक्तव्या इत्यर्थः, गौतमः पृच्छति'जहण्णाभिणिबोहियनाणीणं भंते ! नेरइयाणं केवइया पज्जवा पण्णत्ता ?' हे भदन्त ! जघन्याभिनिबोधिकज्ञानीनां नैरयिकाणां कियन्तः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः ? भगवान् आह-गोयमा ! हे गौतम ! 'जहण्णाभिणिबोहियनाणोणं नेरइयाण अणंवा पज्जवा पण्णता' जघन्याभिनिबोधिक ज्ञानिनां नैरयिकाणाम् अनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः गौतमः पृच्छति-'से केणटेणं भंते ! एवं बुच्चइ-जहण्णाभिणिबीकालेगुण वाले नारक से द्रव्य की दृष्टि से तुल्य हैं प्रदेशों की दृष्टि से भी तुल्य है, मगर अवगाहना की दृष्टि से चतुःस्थानपतित है, स्थिति की दृष्टि से भी चतु:स्थानपतित है, कृष्ण वर्ण पर्याय की अपेक्षा षटूस्थानपतित है । शेष चार वर्गों दो गंधो पांच रसों एवं आठ स्पर्शो की अपेक्षा भी षटूस्थान पतित कहना चाहिए । ___ गौतम-हे भगवान् ! जघन्य आभिनियोधिक ज्ञानी नारकों के कितने पर्याय हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! जघन्य आभिनियोधिक ज्ञानी नारकों के अनन्त पर्याय हैं।
गौतम-हे भगवन् ! किस कारण से ऐसा कहा है कि जघन्य आभिनियोधिकज्ञानी नारकों के अनन्त पर्याय हैं ? भगवान्-हे गौतम ! एक દ્રવ્યની દષ્ટિએ તુલ્ય છે. પ્રદેશની દષ્ટિએ પણ તુલ્ય છે. પણ અવગાહનાની દષ્ટિએ ચતુઃસ્થાન પતિત છે, સ્થિતિની દષ્ટિએ પણ ચતુઃસ્થાન પતિત છે, કૃષ્ણ વર્ણ પર્યાયની અપેક્ષાએ સ્થાન પતિત છે. શેષ ચાર વર્ણ, બે ગધે પાંચ ર તેમજ આઠ સ્પર્શોની અપેક્ષાએ પણ સ્થાન પતિત કહેવા જોઈએ.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન જઘન્ય આભિનિબાધિક જ્ઞાની નારકેના કેટલા पर्याय छ १
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! જઘન્ય આમિનિબાધિક જ્ઞાની નારકેના અનન્ત પર્યાય છે?
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
