________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ५ सू.५ द्वीन्द्रियादीनां पर्यायनिरूपणम् ६०९ भागाभ्यधिको वा भवति, भसंख्येयगुणाभ्यधिको वा भवति, इत्याशयः, 'वण्णगंधरसफासआभिणिबोहियनाणसुयनाणमइअण्णाणसुयअन्नाणअचखुदंसणपज्जवेहि य छट्ठाणवडिए' वर्णगन्धरसस्पर्शाभिनिबोधिकज्ञानश्रुतज्ञानमत्यज्ञान श्रुताज्ञानाचक्षुर्दर्शनपर्यवैश्च द्वीन्द्रियो द्वीन्द्रियान्तरापेक्षया षट् स्थानपतितो भवति -अनन्तभागहीनो वा, असंख्येभागहीनो वा, संख्येयभागहीनो वा, संख्येयगुणहीनो वा, असंख्येयगुणहीनो वा, अनन्तगुण हीनो वा भवति, अनन्तभागाभ्यधिको वा, असंख्येयभागाभ्यधिको वा, संख्येयभागाभ्यधिको वा, संख्येयगुणाभ्यधिको वा, असंख्येयगुणाभ्यधिको वा, अनन्तगुणाभ्यधिको वा भवति इत्याशयः, 'एवं तेइंदियावि एवम्-पूर्वोक्तरीत्या, त्रीन्द्रिया अपि, ‘एवं चउरिदियावि' एवम्-उपर्युक्तरीत्या, चतुरिन्द्रिया अपि द्वीन्द्रियवदेवावसेयाः, किन्तु 'नवरं दोर्दसणा चक्खुदंसणं, अचवखुदंसणं' नवरम्-पूर्वापेक्षया विशेषस्तु द्वे दर्शने चतुरिन्द्रियाणां भवतः- चक्षुर्दर्शनश्च, अचक्षुर्दर्शनश्चेति, 'पंचिंदियतिरिक्ख
और यदि अधिक होतो असंख्यातभाग अधिक, संख्यातभाग अधिक अथवा संख्यातगुण अधिक होता है ।। ___वर्ण, गंध, रस, स्पर्श, आभिनियोधिकज्ञान, श्रुतज्ञान, मतिअज्ञान, श्रुत-अज्ञान और अचक्षुदर्शन के पर्यायों से षट्स्थानपतित होता है, अर्थात् एक द्वीन्द्रिय दूसरे द्वीन्द्रिय से अनन्तभाग हीन, असंख्यातभाग हीन, संख्यातभाग हीन, संख्यातगुण हीन, असंख्यातगुण हीन अथवा अनन्तगुण हीन होता है । इसी तरह अधिक का भी समझ लेना।
इसी प्रकार त्रीन्द्रिय जीवों के विषय में भी समझ लेना चाहिए । चतुरिन्द्रय जीवों के विषय में भी ऐसा ही कहना चाहिए, मगर चौइन्द्रियों में चक्षुदर्शन और अचक्षुदर्शन यों दो दर्शन कहना અધિક હોય તે અસંખ્યાત ભાગ અધિક, સંખ્યાત ભાગ અધિક અથવા સંખ્યાત ગુણ અધિક બને છે.
१, मध, २४, २५, मालिनिमाधि४ ज्ञान, श्रुतज्ञान, भतिज्ञान, શ્રુતજ્ઞાન, અને ચક્ષુદર્શનના પર્યાયથી છ સ્થાન પતિત બને છે અર્થાત્ એક કીન્દ્રિય બીજા કીન્દ્રિયથી અનન્ત ભાગ હીન, અસંખ્યાત ભાગ હીન, સંખ્યાત ભાગ હીન, સંખ્યાત ગુણ હીન, અસંખ્યાત ગુણ હીન અથવા અનન્ત ગુણ હીન થાય છે. એ જ પ્રકારે અધિક પણ સમજી લેવા.
આ રીતે દ્વીન્દ્રિય જીના વિષયમાં પણ સમજી લેવું જોઈએ. ચતુરિન્દ્રિય જીના વિષયમાં પણ એમ જ કહેવું જોઈએ. પરંતુ ચતુરિન્દ્રિયમાં
प्र० ७७
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨