________________
प्रज्ञापनासूत्रे गुणा४०' ज्योतिष्का देवाः संख्येयगुणा भवन्ति, तेषां सामान्येन षट्पञ्चाशदधिकशतद्वयागुलप्रमाणानि सूचिरूपाणि यावन्ति खण्डानि एकस्मिन् प्रतरे भवन्ति तावत्प्रमाणतया तेषु च पुवेदोदयिनां ज्योतिष्काणां सकलसमुदायापेक्षया किञ्चिदुनद्वात्रिंशत्तमभागकल्पत्वात् व्यन्तरीभ्यः संख्येयगुणत्वं भवति, तेभ्योऽपि-'जोइसिणीओ देवी भो संखिजगुणाओ' ज्योतिष्क्यो देव्यः संख्येयगुणा भवन्ति४१ तदपेक्षया तासां द्वात्रिंशद्गुणत्वात्, ताभ्योऽपि-'खहयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिया नपुंसगा संखिज्जगुणा४२' खचरपञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकाः नपुसकाः संख्येयगुणा भवन्ति षट् पश्चाशदधिकशतद्वयागुलप्रमाणानि मुचिरूपाणि यावन्ति खण्डानि एकस्मिन् प्रतरे भवन्ति ज्योतिष्काणां तावत् प्रमाणतया, चतुरिन्द्रियाणाश्च अंगुलसंख्येयभागमात्राणि सूचिरूपाणि यावन्ति खण्डानि एकस्मिन् प्रतरे भवन्ति तावत्प्रमाणत्वेन अगुलसंख्येयभागापेक्षया च षट् पञ्चाशदधिकाङ्गुलशतद्वयस्य संख्येयगुणत्वात् ज्योतिष्कदेवापेक्षया प्ररूप्यमाणानां रूप से दो सौ छप्पन अंगुल प्रमाण सूचीरूप जितने खण्ड एक प्रतर में होते हैं उतने हैं। उसमें से देवियों को पृथकू कर दिया जाए तो देव किंचित् न्यून बत्तीसवें भाग के बराबर होते हैं, अतएव वे व्यन्तरी देवियों से संख्यातगुणा हैं । (४०) ज्योतिष्क देवों की अपेक्षा ज्योतिष्क देवियां संख्यातगुणी अधिक हैं, क्योंकि देवियां देवों से बत्तीसगुणी होती हैं । (४१) ज्योतिष्क देवियों की अपेक्षा खेचर पंचेन्द्रिय तिर्यग्योनिक नपुंसक संख्यातगुणा अधिक हैं। दो सौ छप्पन अंगुल प्रमाण सूचीरूप जितने खंड एक प्रतर में होते हैं, उतने ज्योतिष्क देव हैं। चौइन्द्रिय अंगुल के संख्यातवें भाग मात्र सूचीरूप जितने खंड एक प्रतर में होते हैं, उतने हैं, यहां अंगुल के संख्यातवें भाग કેમકે તેઓ સામાન્ય રૂપે બસો છપન અંગુલ પ્રમાણ સૂચિ રૂપ જેટલા ખંડમાં એક પ્રતર થાય છે તેટલા છે. તેમાંથી દેવીએ જુદી પાડી દેવામાં આવે તે દેવ કાંઈક ઓછા બત્રીસમા ભાગની બરાબર થાય છે, તેથી જ તેઓ વ્યક્તરી દેવિયેથી સંખ્યાતગણા છે. (૪૦) તિક દેવેની અપેક્ષાએ તિષ્ક દેવીઓ સંખ્યાતગણી અધિક છે, કેમકે દેવીઓ દેથી બત્રીસ ગણી થાય છે. (૪૧)
તિષ્ક દેવીઓની અપેક્ષાએ ખેચર ચૌઈન્દ્રિય તિર્યગોનિક નપુંસક સંખ્યાત ગણા અધિક છે. બસો છપન અંગુલ પ્રમાણ સૂચી રૂપ જેટલા ખંડ એક પ્રતરમાં થાય છે તેટલા તિષ્ક દેવ છે. પંચેન્દ્રિય અંગુલના સંખ્યામાં ભાગ માત્ર સૂચિ રૂપ જેટલા ખંડ એક પ્રતરમાં થાય છે, તેટલા અહિં અંગુલના સંખ્યામાં ભાગની અપેક્ષાએ બસો છપન અંગુલ સંખ્યાતગણું જ અધિક
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
