________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३ सू.४० महादण्डकानुसारेण सर्वजीवाल्पबहुत्वम् ४२१ शद्भागकल्पानाम् ईशानदेवानां सद्भावेन तेषां संमूच्छिममनुष्येभ्योऽसंख्येयगुणत्वं भवति, तेभ्योऽपि-ईसाणे कप्पे देवीओ संखिजगुणाओ २६' ईशाने कल्पे देव्यः संख्येयगुणा भवन्ति तासां तदपेक्षया द्वात्रिंशद्गुणत्वात्, 'बत्तीसगुणा बत्तीसरूव अहिया उ होति देवीओ' द्वात्रिंशद्गुणा द्वात्रिंशद्रूपाधिकास्तु भवन्ति देव्यः, इति वचनप्रामाण्यात ताभ्योऽपि 'सोहम्मे कप्पे देवा संखिज्जगुणा २७' सौधर्मे कल्पे देवाः संख्येयगुणा भवन्ति ईशाने कल्पे अष्टाविंशतिलक्षविमानानां सद्भावेन, सौधर्म कल्पे तु द्वात्रिंशल्लक्षविमानसद्भावेन दक्षिणस्यां च दिशि बहूनां कृष्णपाक्षिकानां समुत्पादेन उत्तरदिग्वर्तीशानदेवीभ्यो विमानबाहुल्यात् दक्षिणदिशातिसौधर्मकल्प देवानां संख्येयगुणत्वमवसेयम्, एतेन 'ईसाणे सव्वत्थवि बत्तीसगुणाभो होति देवीओ । संखिज्जा सोहम्मे दोनों की है । उस में से कुछ कम बत्तीसवां भागकल्प ईशान देव हैं । अतएव वे संमूर्छिम मनुष्यों से असंख्यातगुणा होते हैं । (२५) ईशानकल्प के देवों की अपेक्षा ईशानकल्प की देवियां संख्यातगुणी अधिक हैं, क्योंकि बत्तीसगुणी और बत्तीस कही गई हैं । कहा भी भी है- देवियाँ बत्तीस रूप अधिक बत्तीवगुणी हैं।' (२६) ईशानकल्प की देवियों की अपेक्षा सौधर्मकल्प में देव संख्यातगुणा अधिक हैं, क्योंकि ईशान कल्प में अट्ठाईस लाख विमान हैं जब कि सौधर्मकल्प में बत्तीस लाख विमान हैं । इस के अतिरिक्त दक्षिणदिशा में बहुत कृष्णपक्षी जीवों का उत्पाद होता है अतः उत्तरदिशा वत्ती ईशान कल्प की देवियों की अपेक्षा, विमानों की बहुलता होने से दक्षिणदिशावर्ती सौधर्मकल्प के देव संख्यातगुणा अधिक समझने चाहिए (२७) 'ईशानकल्प में सर्वत्र देवियां बत्तीसगुणा हैं, सौधर्मकल्प में બરાબર છે. આ સંખ્યા ઇશાન કલ્પના દેવ અને દેવિયે, બન્નેની છે. તેમાંથી કાંઈ ઓછો બત્રીસમે ભાગ ક૯૫ ઇશાન દેવ છે. તેથી જ તેઓ સંમૂછિમ મનુષ્યોથી અસંખ્યાતગણ થાય છે. (૨૫) ઈશાન ક૯૫ના દેવેની અપેક્ષાએ ઈશાન કલપની દેવિ સંખ્યાતગણું અધિક છે, કેમકે બત્રીસગણી અને બત્રીસ
सी छे. युं -'हेवियो यत्रीस ३५ मधिल पत्रीस छ' (२६) ઈશાન કલ્પની દેવિયેની અપેક્ષાએ સૌધર્મ કલ્પમા દેવ સંખ્યાલગણ અધિક છે, કેમકે ઈશાન કપમાં અાવીસ લાખ વિમાન છે જ્યારે સીધમ કલ્પમાં બત્રીસ લાખ વિમાન છે. તદુપરાત દક્ષિણ દિશામાં ઘણું કૃષ્ણપક્ષી જીવને ઉત્પાદ થાય છે, તેથી ઉત્તર દિશા વતી ઈશાન કપની દેવિયેની અપેક્ષાઓ વિમાનની બહુલતા હોવાથી દક્ષિણ દિશા વતી સૌધર્મ કલ્પના દેવ સંખ્યાત
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨