________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३ सू. ३३ क्षेत्रानुसारेण द्वीन्द्रियाद्यल्पबहुत्वम्
३२१
लोकतिर्यग्लोके तत्प्रतरद्वयवर्तिनीन्द्रिया असंख्येयगुणा भवन्ति प्रागुक्तयुक्तेः, तेभ्योऽपि 'अहोलोए संखिज्जगुणा' अधोलोके वर्तमानाः त्रीन्द्रियाः संख्येयगुणा भवन्ति, तेभ्योऽपि - ' तिरियलोए संखिज्जगुणा' तिर्यग्लोके वर्तमाना स्त्रीन्द्रियाः संख्येयगुणा भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तेः ।
अपर्याप्त त्रीन्द्रियाणामल्पबहुत्वं प्ररूपयति- 'खेत्ताणुवा एणं' क्षेत्रानुपातेन क्षेत्रानुसारेण 'सव्वत्थोवा तेइंदिया अपज्जत्तया' उडलोए' सर्वस्तोका :- सर्वेभ्योऽल्पाः, त्रीन्द्रिया अपर्याप्तकाः ऊर्ध्वलोके वर्तमाना भवन्ति, तेभ्योऽपि 'उड्डूलोय तिरियलोए असंखिज्जगुणा' ऊर्ध्वलोकतिर्यग्लोके तत्प्रतरद्वयवर्तिनस्त्रीन्द्रिया अपर्याप्तकाः असंख्येयगुणा भवन्ति, तेभ्योऽपि - 'तेलोक्के असंखिज्जगुणा' त्रैलोक्ये - लोकत्रयवर्तिनोऽपर्यातकास्त्रीन्द्रियाः असंख्येयगुणा भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तेः, तेभ्योऽपि 'अहोलोयतिरियलोए असंखिज्जगुणा' अधोलोकतिर्यग्लोके तत्प्रतरद्वयवर्तिनोऽपर्याप्तका स्त्रीन्द्रियाः असंख्येयगुणा भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तेः तेभ्योऽपि - अहोलोए संखिज्जगुणा' अधोलोके वर्तमाना अपर्याप्तकाखीन्द्रिया संख्येयगुणा भवन्ति, तेभ्योऽपि 'तिरियलोए संखिज्जगुणा' तिर्यग्लोके वर्तमाना अपर्याप्तक त्रीन्द्रियाः संख्ये गुणा भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तेः ।
- तिर्यग्लोक में असंख्यातगुणा हैं । अधोलोक - तिर्यग्लोक नामक प्रतरों की अपेक्षा अधोलोक में संख्यातगुणा अधिक हैं । अधोलोक की अपेक्षा तिर्यग्लोक में संख्यातगुणा अधिक हैं। इस का कारण पूर्ववत् ही है ।
अपर्याप्त त्रीन्द्रियों का अल्पबहुत्व - क्षेत्र की अपेक्षा सब से कम अपर्याप्त त्रीन्द्रिय ऊर्वलोक में हैं। ऊर्ध्वलोक की अपेक्षा ऊर्ध्वलोकतिर्यग्लोक में संख्यातगुणा अधिक है। ऊर्ध्वलोक-तिर्यग्लोक की अपेक्षा त्रैलोक्य में असंख्यातगुणा हैं । त्रैलोक्य की अपेक्षा अधोलोक - तिर्यग्लोक में असंख्यातगुणा हैं। अधोलोक-तिर्यग्लोक की अपेक्षा કરતાં લેાકયમાં અસંખ્યાતગણા છે. ત્રલેાકયના કરતાં અધેલાક-તિય કલાકમાં સંખ્યાતગણા છે, અધેાલે કતિય ગ્લાકનામના પ્રતરા કરતાં અધેલેાકમાં સંખ્યાતગણા વધારે છે. અધેલાકના કરતાં તિય કલાકમાં સંખ્યાતગણા વધારે છે. તેનુ કારણ પહેલાના કથન પ્રમાણે જ છે. તેમ સમજવું,
અપર્યાપ્તક ત્રીન્દ્રિયાનું અલ્પ અહુત્વ
ક્ષેત્રની અપેક્ષાથી સૌથી એછા અપર્યાપ્તક ત્રીન્દ્રિય ઉલાકમાં છે ઉર્ધ્વ લેક કરતાં લેાક-તિય કલાકમાં અસ`ખ્યાત ગણા વધારે છે. ઉલાક તિય કલાક કરતાં ત્રલેાકયમાં અસખ્યાત ગણા છે, ત્રલેાકયના કરતાં અધેાલાક
प्र० ४१
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨