________________
-
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३ सू.३३ क्षेत्रानुसारेण द्वीन्द्रियाद्यल्पबहुत्वम् ३१९ युक्तेः, तेभ्यः 'उडलोयतिरियलोए असंखेज्जगुणा' ऊर्ध्वलोकतिर्यग्लोके तत्प्रतरद्वयवर्तिनो द्वीन्द्रियाः अपर्याप्तकाः असंख्येयगुणा भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तेः, तेभ्यः 'तेलोक्के असंखेज्जगुणा' त्रैलोक्ये-लोकत्रयवर्तिनोऽपर्याप्तकद्वीन्द्रियाः असंख्येयगुणा भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तेः, तेभ्योऽपि-'अहोलोयतिरियलोए असंखेजगुणा' अधोलोकतिर्यग्लोके-तत्प्रतरद्वयवर्तिनो द्वीन्द्रिया अपर्याप्तकाः असंख्येयगुणा भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तः, तेभ्योऽपि 'अहोलोए संज्ज्जगुणा' अधोलोके वर्तमाना द्वीन्द्रिया अपर्याप्तकाः संख्येयगुणा भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तेः, तेभ्योऽपि 'तिरियलोए संखेजगुणा' तिर्यग्लोके वर्तमानाः द्वीन्द्रिया अपर्याप्तकाः संख्येयगुणा भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तेः । ____ अथ पर्याप्तकद्वीन्द्रियाणामल्पबहुत्वं प्ररूपयति-'खेत्ताणुवाएणं' क्षेत्रानुपातेन-क्षेत्रानुसारेण 'सव्वत्थोवा बेइंदिया पज्जत्तया उड्डलोए' सर्वस्तोका:-सर्वेभ्योजा चुका है। ऊर्चलोक की अपेक्षा ऊलोक-तिर्यग्लोक में असंख्यातगुणा हैं । इसका कारण भी पहले कह चुके हैं। अर्चलोकतिर्यग्लोक की अपेक्षा तीन लोकवर्ती अपर्याप्त द्वीन्द्रिय असंख्यातगुणा हैं । इसके विषय में पूर्वोक्त युक्ति ही समझ लेना चाहिए। त्रैलोक्य की अपेक्षा अधोलोक तिर्यग्लोक नामक प्रतरों में असंख्यात गुणा अधिक हैं। अधोलोक-तिर्यग्लोक की अपेक्षा अधोलोक में संख्यातगुणा अधिक हैं। अधोलोक की अपेक्षा तिर्य ग्लोक में संख्यात गुणा अधिक हैं। यहां सर्वत्र न्यूनाधिकता का कारण पहले कहे अनुसार जान लेना चाहिए।
पर्याप्तक द्वीन्द्रियों का अल्पबहुत्व-क्षेत्र के अनुसार सब से कम पर्याप्तक द्वीन्द्रिय ऊर्ध्वलोक में हैं। उनकी अपेक्षा ऊर्यलोक-तिर्यगलोक में असंख्यातगुणा हैं । ऊर्ध्वलोक-तिर्यग्लोक की अपेक्षा लोक ઉર્વલેક તિર્થંકલેક કરતાં ત્રણ લેકવતિ અપર્યાપ્ત હીન્દ્રિયે અસંખ્યાત ગણા છે. તેના સંબંધમાં પૂર્વોક્ત યુક્તિ જ સમજી લેવી. વૈલોક્યના કરતાં અધે. લેક તિર્થંકલેક નામના પ્રતરમાં અસંખ્યાત ગણા વધારે છે. અલેક તિર્યક લેકના કરતાં અલેકમાં સંખ્યાત ગણા વધારે છે. અધલક કરતાં તિર્યક લેકમાં સંખ્યાત વધારે છે. અહીં બધે ઠેકાણે જૂનાધિકનું કારણ પહેલાં કહ્યા પ્રમાણેનું સમજી લેવું
પર્યાપ્ત દ્વીદ્ધિનું અપબહત્વ ક્ષેત્રની અપેક્ષાથી સૌથી કમ પર્યાપ્તક કીન્દ્રિય જીવો ઉર્વલેકમાં છે. તેના કરતાં ઉર્વલક તિર્યકલાકમાં અસંખ્યાત ગણું છે. ઉર્વક–તિર્થંકલેક
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
