________________
-
२९६
प्रज्ञापनासूत्रे स्वस्थानान्तर्वतितया, कतिपयानां स्वस्थानसमीपवर्तित्वेन बहूनाश्च मेदिौ गमनागमनभावेन प्रागुक्तप्रतरद्वयसंस्पर्शित्वात्, समुदायेन तेषां प्ररूप्यमाणानामत्यधिकत्वात् तेभ्योऽपि 'तेलोक्के संखेजगुणा' त्रैलोक्ये-लोकत्रयवर्तिनो व्यन्तराः संख्येयगुणा भवन्ति, तियंग्लोकवर्तिनामपि वानव्यन्तराणां तथा विधतीव्रप्रयत्नविशेषवशात् चैक्रियसमुद्घातेन समवहतानामात्मप्रदेशैलौकत्रयसंस्पर्शनेन प्रागुक्तेभ्योऽत्यधिकतया संख्येयगुणत्वमवसेयम् तेभ्योऽपि 'अहोलोयतिरियलोए असंखेज्जगुणा' अधोलोकतिर्यग्लोक-अधो लोकतिर्यग्लोकप्रतरद्वयवर्तिनो वानव्यन्तरा असंख्येयगुणा भवन्ति, प्रतरद्वयस्य बहूनां वानव्यन्तराणां स्वस्थानत्वेन बहूनां तत्संस्पशित्वात्तेषाम् असंख्येयगुणत्वं बोध्यम् तेभ्योऽपि 'अहलोए संखेज्जगुणा' अधोलोके-अधोलोकप्रतरवर्तिनो वानव्यन्तराः संख्येयगुणा भवन्ति, तत्र अधोलौकिकग्रामेषु वानव्यन्तराणां स्वस्थानतया कुछ व्यन्तर स्वस्थान के अन्तर्गत होने से, कुछ स्वस्थान के निकटवर्ती होने से और बहुतों के मेरु आदि पर गमन करने के कारण वे पूर्वोक्त दोनों प्रतरों का स्पर्श करते हैं । इन सब को सम्मिलित कर दे तो अत्यधिक हो जाते हैं । उन की अपेक्षा त्रैलोक्यवर्ती व्यन्तर संख्यात गुणा अधिक हैं, क्योंकि तिर्यक्लोकवर्ती यानव्यन्तर एक प्रकार के तीन प्रयत्न के द्वारा वैक्रियसमुद्घात करके आत्मप्रदेशों को जब बाहर निकालते हैं तब ये त्रिलोकस्पर्शी होते हैं। वे पूर्वोक्त व्यन्तरों से अत्यधिक होने के कारण संख्यातगुणा कहे गए हैं। इनकी अपेक्षा भी अधोलोक-तिर्यग्लोक नामक प्रतरों का स्पर्श करने वाले असं. ख्यातगुणा अधिक हैं, क्योंकि ये दोनों प्रतर बहुत से वानव्यन्तरों के स्वस्थान हैं और बहुत से उनका स्पर्श करते हैं। इनकी अपेक्षा अधोઅસંખ્યાત ગણું વધારે છે. કેમકે થડા વ્યંતર સ્વસ્થાનની અંદર હોવાથી કંઇક સ્વસ્થાનની નજીક હોવાથી અને ઘણાખરાના મેરૂ વિગેરે પર ગમન કરવાના કારણે તેઓ પૂર્વોક્ત બને પ્રતને સ્પર્શ કરે છે. આ બધાને મેળવવામાં આવે તે ઘણા વધારે થઈ જાય છે. તેમના કરતાં ગેલેક્સવત્તિ વાનર્થાતર એક પ્રકારના તીવ્ર પ્રયત્ન દ્વારા વેકિય સમુઘાત કરીને આત્મ પ્રદેશને જ્યારે બહાર કહાડે છે, ત્યારે તેઓ ત્રિલેક સ્પશી હોય છે. તેઓ પૂર્વોક્ત વાતવ્યન્તરથી અત્યંત અધિક હોવાથી સંખ્યાત ગણ કહેવામાં આવેલ છે. તેના કરતાં પણ અલક-
તિબ્લેક નામના પ્રતને સ્પર્શ કરવા વાળા અસંખ્યાત ગણું વધારે છે. કેમકે–એ બન્ને પ્રતરો ઘણું ખરા વનવ્યંતરોનુ સ્વસ્થાન છે. અને ઘણા ખરા તેને સ્પર્શ કરે છે. તેના કરતાં
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
