________________
२३०
प्रज्ञापनासूत्रे छाया-एतेषां खलु भदन्त ! जीवानां सूक्ष्माणाम्, बादराणाम्, नो सूक्ष्मनोबादराणाश्च कतरे कतरेभ्योऽल्पा वा, बहुका वा, तुल्या वा, विशेषाधिका वा भवन्ति 'गौतम ! सर्वस्तोका जीवाः नो सक्ष्म नो बादराः, बादराः अनन्तगुणाः, सूक्ष्मा असंख्येयगुणाः, द्वारम् १८॥सू० २३॥
टीका-अथ सूक्ष्मद्वारमधिकृत्य जीवाल्पत्व बहुत्यादिकं प्ररूपयितुमाह-एएसि णं भंते ! जीवाणं' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! एतेषां खलु जीवानां 'मुहुमाणं' सूक्ष्माणाम्, 'बायराणं' बादराणाम्, 'नो सुहुमनो बायराण य' नो सूक्ष्म नो बादराणाश्च सिद्धानां मध्ये 'कयरे कयरेहितो' कतरे कतरेभ्यः, 'अप्पा वा, बहुया वा, तुल्ला वा, विसेसाहिया वा ?' अल्पा वा, बहुका वा, तुल्या वा, विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवान् उत्तरयति-'गोयमा !' हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा जीवा नो राणं नो सुहुम नो बायराण य) सूक्ष्म, बादर तथा नो सूक्ष्म-नो बादर जीवों में (कयरे कयरेहिंतो) कौन किससे (अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा ?) अल्प, बहुत, तुल्य अथवा विशेषाधिक हैं ? (गोयमा) हे गौतम (सव्वत्थोया जीया नो सुहुमा नो बायरा) सबसे कम जीव नो सूक्ष्म-नो बादर हैं (बायरा अणंतगुणा) बादर अनन्तगुणा हैं (सुहुमा असंखेजगुणा) सूक्ष्म असंख्यात गुणा हैं ॥२३॥
टीकार्य-अब सूक्ष्मद्वार की अपेक्षा जीवों के अल्परहुत्य का कथन करते हैं
श्री गौतम स्वामी प्रश्न करते हैं -हे भगवन ! इन सूक्ष्म, बादर तथा नो सूक्ष्म-नो बादर अर्थात् सिद्ध जीवों में से कौन किसकी अपेक्षा अल्प, बहुत, तुल्य या विशेषाधिक हैं ? भगवान उत्तर देते हैं-गौतम ! सब से कम जीव नो सूक्ष्म-नो बादर हैं, क्योंकि ऐसे सुहम नो बायराण य) सूक्ष्म ॥४२ तथा न-सूक्ष्म ना ॥४२ (कयरे कयरे हितो) अ नाथी (अप्पा वा बहुया बा तुल्ला वा विसेसाहिया वा) २६५, घ, तुक्ष्य मथवा विशेषाधित छ ?
(गोयमा !) 3 गौतम ! (सव्वत्योवा जीवा नो सुहुमा नो बायरा) माथी सोछ। ना सूक्ष्म ना मा६२ छ (बायरा अणत गुणा) ४२ अनन्त म त (सुहुमा असंखेज्जगुणा) सूक्ष्म मसण्यातमा छ
હવે સૂમ દ્વારની અપેક્ષાએ જીના અ૮૫ બહત્વનું કથન કરે છે
ટીકાર્ય–શ્રી ગૌતમ સ્વામી પ્રશ્ન કરે છે હે ભગવન્! આ સૂમ બાદર તથા નો સૂમ, નો બાદર અર્થાત્ સિદ્ધ છમાંથી કણકની અપેક્ષાએ અ૫. ઘણું, તુલ્ય અગર વિશેષાધિક છે?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે–હે ગૌતમ બધાથી ઓછા જીવ ને સૂક્ષ્મ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨